آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 15، شماره 3 - ( پاییز 1404 )
جلد 15 شماره 3 صفحات 291-266 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Najafi E, Gholami F, Gholami A. Flood Risk Zoning Using the Flood Hazard Index: Case Study of Lowmar Sub-watershed of Seymareh, Ilam Province, Iran. Disaster Prev. Manag. Know. 2025; 15 (3) :266-291
URL: http://dpmk.ir/article-1-732-fa.html
URL: http://dpmk.ir/article-1-732-fa.html
نجفی اسماعیل، غلامی فرزانه، غلامی اعظم. پهنهبندی خطر سیل در زیر حوزه آبریز لومار سیمره با استفاده از روش شاخص خطر سیل (FHI). دانش پیشگیری و مدیریت بحران. 1404; 15 (3) :266-291
اسماعیل نجفی1 
، فرزانه غلامی2 ، اعظم غلامی3
، فرزانه غلامی2 ، اعظم غلامی3
1- گروه ژئومورفولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.
2- گروه ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و برنامهریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
3- گروه جامعهشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
2- گروه ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و برنامهریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
3- گروه جامعهشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
چکیده: (696 مشاهده)
زمینه و هدف در دهه اخیر، تغییرات اقلیمی باعث افزایش وقوع رویدادهای شدید بارندگی در سراسر جهان شده است که به سیلابهای ناگهانی و مخرب منجر شدهاند. سی، بهعنوان یکی از مخربترین بلایای طبیعی، تأثیرات گستردهای بر زندگی انسانها، زیرساختها، محیط زیست و اقتصاد جوامع دارد. زیرحوزه آبریز لومار سیمره، واقع در جنوب غربی ایران و در مرز استانهای لرستان و ایلام، بهدلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خاص، بهعنوان یکی از مناطق آسیبپذیر در برابر سیلابها شناخته میشود. این پژوهش با هدف شناسایی پهنهها و مناطق سیلخیز در این زیرحوزه و ارائه راهکارهایی برای کاهش خطرات ناشی از سیلاب انجام شده است.
روش این پژوهش از نوع کاربردی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده است. پهنههای سیلابی زیرحوزه لومار سیمره با استفاده از روش شاخص خطر سیل (FHI) و با در نظر گرفتن هشت پارامتر هیدروژئومورفو-اقلیمی مؤثر شامل ارتفاع، شیب، تراکم شبکه زهکشی، فاصله از رودخانهها، کاربری زمین، زمینشناسی، بارش و پوشش گیاهی، مورد بررسی قرار گرفته است. برای تجزیهوتحلیل دادهها و تعیین وزن هریک از پارامترها، از مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده است. دادههای موردنیاز از طریق تصاویر ماهوارهای، مدل رقومی ارتفاع (DEM) و دادههای هواشناسی جمعآوری و در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) پردازش شدهاند.
یافته ها مهمترین عوامل مؤثر بر خطر سیلاب در این حوزه شامل شیب، بارش، پوشش گیاهی و نوع کاربری اراضی هستند. پس از ترکیب نقشه پارامترهای مختلف، نقشه نهایی پهنهبندی سیلاب تهیه و در پنج دسته ریسک بسیار زیاد، زیاد، متوسط، پایین و بسیار پایین طبقهبندی شد. نتایج نشان میدهد بیش از ۶۰ درصد از سطح حوزه در محدوده حساسیت متوسط تا بسیار بالا نسبت به سیلاب قرار دارد که با بخشهای مرکزی و غربی حوزه مطابقت دارد. همچنین، 40/5 درصد از روستاهای این ناحیه و شهرهای لومار، سراب کلان و سیهسیه در مناطق با ریسک سیلخیزی بالا و بسیار بالا واقع شدهاند. جادههای بخش غربی حوزه نیز در معرض خطر سیلاب قرار دارند و نیازمند اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی هستند.
نتیجه گیری نتایج این پژوهش بر لزوم برنامهریزی شهری و مدیریت ریسک سیلاب در زیرحوزه لومار سیمره تأکید میکند. باتوجهبه اینکه بیش از ۶۰ درصد از سطح حوزه در معرض خطر سیلاب متوسط تا بسیار بالا قرار دارد، ضروری است که اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی در این مناطق بهطور جدی پیگیری شود. این اقدامات شامل تقویت زیرساختها، بهبود برنامهریزی کاربری اراضی، افزایش پوشش گیاهی و آموزش جوامع محلی برای مقابله با سیلاب است. همچنین نتایج این مطالعه میتواند بهعنوان پایهای علمی برای تصمیمگیریهای آینده در راستای کاهش خطرات و خسارات ناشی از سیلابها مورد استفاده قرار گیرد.
روش این پژوهش از نوع کاربردی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده است. پهنههای سیلابی زیرحوزه لومار سیمره با استفاده از روش شاخص خطر سیل (FHI) و با در نظر گرفتن هشت پارامتر هیدروژئومورفو-اقلیمی مؤثر شامل ارتفاع، شیب، تراکم شبکه زهکشی، فاصله از رودخانهها، کاربری زمین، زمینشناسی، بارش و پوشش گیاهی، مورد بررسی قرار گرفته است. برای تجزیهوتحلیل دادهها و تعیین وزن هریک از پارامترها، از مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده است. دادههای موردنیاز از طریق تصاویر ماهوارهای، مدل رقومی ارتفاع (DEM) و دادههای هواشناسی جمعآوری و در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) پردازش شدهاند.
یافته ها مهمترین عوامل مؤثر بر خطر سیلاب در این حوزه شامل شیب، بارش، پوشش گیاهی و نوع کاربری اراضی هستند. پس از ترکیب نقشه پارامترهای مختلف، نقشه نهایی پهنهبندی سیلاب تهیه و در پنج دسته ریسک بسیار زیاد، زیاد، متوسط، پایین و بسیار پایین طبقهبندی شد. نتایج نشان میدهد بیش از ۶۰ درصد از سطح حوزه در محدوده حساسیت متوسط تا بسیار بالا نسبت به سیلاب قرار دارد که با بخشهای مرکزی و غربی حوزه مطابقت دارد. همچنین، 40/5 درصد از روستاهای این ناحیه و شهرهای لومار، سراب کلان و سیهسیه در مناطق با ریسک سیلخیزی بالا و بسیار بالا واقع شدهاند. جادههای بخش غربی حوزه نیز در معرض خطر سیلاب قرار دارند و نیازمند اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی هستند.
نتیجه گیری نتایج این پژوهش بر لزوم برنامهریزی شهری و مدیریت ریسک سیلاب در زیرحوزه لومار سیمره تأکید میکند. باتوجهبه اینکه بیش از ۶۰ درصد از سطح حوزه در معرض خطر سیلاب متوسط تا بسیار بالا قرار دارد، ضروری است که اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی در این مناطق بهطور جدی پیگیری شود. این اقدامات شامل تقویت زیرساختها، بهبود برنامهریزی کاربری اراضی، افزایش پوشش گیاهی و آموزش جوامع محلی برای مقابله با سیلاب است. همچنین نتایج این مطالعه میتواند بهعنوان پایهای علمی برای تصمیمگیریهای آینده در راستای کاهش خطرات و خسارات ناشی از سیلابها مورد استفاده قرار گیرد.
واژههای کلیدی: پهنهبندی سیلاب، پارامترهای هیدروژئومورفو-اقلیمی، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، زیر حوضه لومار سیمره
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى
دریافت: 1403/9/19 | پذیرش: 1403/11/27 | انتشار الکترونیک: 1404/7/9
دریافت: 1403/9/19 | پذیرش: 1403/11/27 | انتشار الکترونیک: 1404/7/9
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
