آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 13، شماره 3 - ( پاییز 1402 )
جلد 13 شماره 3 صفحات 355-336 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ayashm M, Molaei A, Hassani Marand M. Effective Criteria for Safe Emergency Evacuation in Urban Areas: Case Study of Tabriz (District 8), Iran. Disaster Prev. Manag. Know. 2023; 13 (3) :336-355
URL: http://dpmk.ir/article-1-616-fa.html
URL: http://dpmk.ir/article-1-616-fa.html
آیشم معصومه، مولائی اصغر، حسنی محیا. تبیین معیارهای مؤثر در برنامه‌ریزی مراکز تخلیه امن اضطراری در بافت‌های شهری (نمونه موردی: محلات منطقه 8 شهر تبریز). دانش پیشگیری و مدیریت بحران. 1402; 13 (3) :336-355
معصومه آیشم1 
، اصغر مولائی1 ، محیا حسنی1
، اصغر مولائی1 ، محیا حسنی1
1- گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
چکیده: (3249 مشاهده)
زمینه و هدف امروزه به دلیل رشد روزافزون جمعیت و توسعه شهرنشینی، سکونت و کار در بافت‌های مرکزی شهرها به‌شدت افزایش یافته است. با افزایش تراکمات شهری در بافت مرکزی شهرها، سوانحی چون زلزله، آتش‌سوزی و غیره چالش‌های بیشتری را برای ساکنان ایجاد خواهد کرد که خروج و تخلیه اضطراری ایمن یکی از آن‌هاست. این در حالی است که ارائه راهکارهای بدیع و بهینه برای حفظ جان انسان‌ها بسیار ضروری است. از‌این‌روی در مقاله حاضر با‌توجه‌به بحران‌های احتمالی پیش‌رو و ضرورت آمادگی مردم و شهر و مدیران، به شناسایی متغیرهای تأثیرگذار بر مدیریت بحران بافت‌های شهری خاصه تخلیه اضطراری پرداخته شده و در این میان این متغیرها در نمونه موردی (محلات منطقه هشت کلان شهر تبریز) بررسی شده تا فضاها و ابنیه ایمن شناسایی شوند.
روش در این پژوهش هدف شناسایی و بررسی فضاها و بناهای ایمن در تخلیه اضطراری در محلات منطقه ۸ کلان شهر تبریز است. در این مسیر با به‌کارگیری راهبرد قیاسی با روش کمی، از شیوه پیمایشی میدانی با ابزار سیستم اطلاعات جغرافیایی و تکنیک هم‌پوشانی شاخص‌دار استفاده شده است. در این پژوهش پرسش‌نامه‌ای نیز تدوین شد و در بین متخصصان شهرسازی (حوزه نظریه و حوزه اجرایی) به تعداد ۳۵ عدد، در جهت تدقیق مدل و امتیاز هر متغیر توزیع شد. در ابتدا با بررسی مفاهیم بحران، لزوم مدیریت بحران و تخلیه اضطراری به شناسایی ابعاد موضوع پرداخته شد و نهایتاً مدل مفهومی پژوهش بر پایه متغیرهای تأثیرگذار بر این موضوع ارائه شد تا در نمونه موردی آزمایش شود.
یافته ها براساس مطالعات انجام‌گرفته و مدل مفهومی تحقیق 2 رکن اصلی در موضوع تخلیه اضطراری تحت عنوان فضای ایمن و بنای ایمن قابل‌تصور است. موضوع فضای ایمن خود به 2 بخش تفکیک می‌شود: محوریت فضا و محوریت ویژگی‌های بستر. درمجموع می‌توان گفت 11 متغیر برای شناسایی فضاها و ابنیه ایمن در تخلیه اضطراری وجود دارد: فاصله از کاربری‌هایی نظیر کاربری مذهبی، آموزشی، ورزشی، پایانه‌ها، پارکینگ‌ها، فضاهای سبز، فضاهای باز، تأسیسات خطرساز، ایستگاه‌های آتش‌نشانی، فاصله از مسیل‌ها و گسل‌ها.
نتیجه گیری با‌توجه‌به بررسی‌های صورت‌گرفته می‌توان گفت منطقه 8 کلان‌شهر تبریز آسیب‌پذیری بالایی دارد و ویژگی‌های زمینه‌ای بافت کهن نظیر فشردگی و غیره بر میزان این آسیب‌پذیری افزوده‌اند. از سویی دیگر وجود فضاها و ابنیه‌هایی نظیر مجموعه ارگ علیشاه و مصلای تبریز، پارک و فضاهای سبز موجود، فضاهای باز و عمومی نظیر میدان کهن (میدان محققی)، ایستگاه‌های آتش‌نشانی و مراکز آموزشی و مذهبی نقش کلیدی در تخلیه اضطراری دارند و تجهیز این فضاها به امکانات اولیه در جهت حضور مردم بسیار مهم و نیازمند توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری است.
روش در این پژوهش هدف شناسایی و بررسی فضاها و بناهای ایمن در تخلیه اضطراری در محلات منطقه ۸ کلان شهر تبریز است. در این مسیر با به‌کارگیری راهبرد قیاسی با روش کمی، از شیوه پیمایشی میدانی با ابزار سیستم اطلاعات جغرافیایی و تکنیک هم‌پوشانی شاخص‌دار استفاده شده است. در این پژوهش پرسش‌نامه‌ای نیز تدوین شد و در بین متخصصان شهرسازی (حوزه نظریه و حوزه اجرایی) به تعداد ۳۵ عدد، در جهت تدقیق مدل و امتیاز هر متغیر توزیع شد. در ابتدا با بررسی مفاهیم بحران، لزوم مدیریت بحران و تخلیه اضطراری به شناسایی ابعاد موضوع پرداخته شد و نهایتاً مدل مفهومی پژوهش بر پایه متغیرهای تأثیرگذار بر این موضوع ارائه شد تا در نمونه موردی آزمایش شود.
یافته ها براساس مطالعات انجام‌گرفته و مدل مفهومی تحقیق 2 رکن اصلی در موضوع تخلیه اضطراری تحت عنوان فضای ایمن و بنای ایمن قابل‌تصور است. موضوع فضای ایمن خود به 2 بخش تفکیک می‌شود: محوریت فضا و محوریت ویژگی‌های بستر. درمجموع می‌توان گفت 11 متغیر برای شناسایی فضاها و ابنیه ایمن در تخلیه اضطراری وجود دارد: فاصله از کاربری‌هایی نظیر کاربری مذهبی، آموزشی، ورزشی، پایانه‌ها، پارکینگ‌ها، فضاهای سبز، فضاهای باز، تأسیسات خطرساز، ایستگاه‌های آتش‌نشانی، فاصله از مسیل‌ها و گسل‌ها.
نتیجه گیری با‌توجه‌به بررسی‌های صورت‌گرفته می‌توان گفت منطقه 8 کلان‌شهر تبریز آسیب‌پذیری بالایی دارد و ویژگی‌های زمینه‌ای بافت کهن نظیر فشردگی و غیره بر میزان این آسیب‌پذیری افزوده‌اند. از سویی دیگر وجود فضاها و ابنیه‌هایی نظیر مجموعه ارگ علیشاه و مصلای تبریز، پارک و فضاهای سبز موجود، فضاهای باز و عمومی نظیر میدان کهن (میدان محققی)، ایستگاه‌های آتش‌نشانی و مراکز آموزشی و مذهبی نقش کلیدی در تخلیه اضطراری دارند و تجهیز این فضاها به امکانات اولیه در جهت حضور مردم بسیار مهم و نیازمند توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری است.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1402/5/22 | پذیرش: 1402/7/15 | انتشار الکترونیک: 1402/9/30
دریافت: 1402/5/22 | پذیرش: 1402/7/15 | انتشار الکترونیک: 1402/9/30
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
