آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 14، شماره 2 - ( تابستان 1403 )
جلد 14 شماره 2 صفحات 257-238 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghaderi M, Ezatpoor S. Designing a Temporary Camp for Accommodation After an Earthquake in a Multi-purpose Open Space Located in Shahid Beheshti University in Tehran, Iran. Disaster Prev. Manag. Know. 2024; 14 (2) :238-257
URL: http://dpmk.ir/article-1-661-fa.html
URL: http://dpmk.ir/article-1-661-fa.html
قادری مبین، عزت پور صدف. مدیریت بحران و ارائه الگوی اسکان موقت نوین پس از زلزله، در فضای باز چندمنظوره مراکز آموزشی‌ـ‌دانشگاهی (نمونه موردی: دانشگاه شهید بهشتی تهران). دانش پیشگیری و مدیریت بحران. 1403; 14 (2) :238-257
1- گروه مهندسی معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
2- گروه بازسازی پس از سانحه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران.
2- گروه بازسازی پس از سانحه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 12287 kb]
(643 دریافت)
| چکیده (HTML) (5578 مشاهده)
متن کامل: (835 مشاهده)
مقدمه
علی‌رغم پیشرفت‌های شگرف در تکنولوژی و دست‌یابی به تجارب قرون گذشته، همچنان انسان در مواجهه با حوادث غیرمترقبه همچون زلزله درمانده و ناتوان است و همواره دستخوش تلفات و خسارات مالی و جانی بسیاری می‌شود. با وجود پیشرفت در ارائه کمک‌های اضطراری (پزشکی، تغذیه و غیره) پس از سانحه در دهه‌های اخیر، یک بخش مهم همچنان بهبود ناچیزی نسبت به دیگر ابعاد داشته و آن هم سرپناه اضطراری و موقت پس از سانحه است. وقوع زلزله زمان و مکان نمی‌شناسد و بهترین شیوه برای کاهش خطرات ناشی از حوادث طبیعی، برنامه‌ریزی، مهیاسازی ابزار‌ها و ملزومات و همچنین داشتن الگویی مناسب جهت مقابله با زلزله پیش از وقوع حادثه است. طراحی و احداث اسکان موقت با شرایط مناسب برای استفاده‌کنندگان در شرایط بحران ملزوم تفکر و برنامه‌ریزی است و همچنین در صورت لزوم بر پیشبرد اهداف آموزشی، می‌توان شرایط اسکان کاربران دانشگاه ازجمله دانشجویان را تا رسیدن به وضعیت مطلوب مهیا کرد.
مدیریت بحران دانشی کاربردی است که به‌دنبال یافتن ابزار و مدل‌هایی است تا به‌وسیله آن‌ها بتوان به پیش‌بینی بحران در جهت پیشگیری و کاهش اثرات آن و در صورت بروز بحران به امدادرسانی سریع و برنامه‌ریزی‌شده برای بازگرداندن شرایط عادی به شهر پرداخت (نظم‌فر و عشقی چهاربرج، 1394). اجرای پروژه‌های مسکن موقت به تمرکز بر مدیریت دانش برای استفاده از درس‌های گذشته نیاز دارد. این درس‌ها به دانش دست اول کمک می‌کنند تا به راه‌حل‌های مناسب اجتماعی برای پاسخ به امر پیش‌بینی نحوه برخورد با سانحه و بازسازی پس از آن، به نفع بازماندگان آینده و کاهش فجایع دست یابد (ژانگ و همکاران، 2014). تجربه نشان داده است در صورت عدم تعیین ضوابط از قبل، عوامل پیش‌بینی‌نشده بر کیفیت سکونتگاه موقت اثر خواهند گذاشت. باتوجه‌به قرار گرفتن دانشگاه و خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی تهران در یکی از نقاط لرزه‌خیز، وقوع زلزله در آن امری اجتناب‌ناپذیر است. پیش‌بینی و مدیریت اسکان موقت و انتقال آسیب‌دیدگان به آن، زمان و هزینه‌های موردنیاز برای از سرگیری بازسازی را حفظ می‌کند و بازماندگان نیز در حد امکان در نزدیکی محل زندگی خود باقی می‌مانند (مهرین‌فر و فاطمی، 1401).
هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائه الگوی کالبدی اسکان موقت در دانشگاه شهید بهشتی تهران پس از زلزله احتمالی باتوجه‌به شرایط کالبدی و غیرکالبدی منطقه یک و زیرساخت‌های موجود است. در این راستا شناسایی شاخص‌های موردنیاز طراحی ازجمله توجه به اقلیم، حمل‌ونقل آسان و حریم خصوصی افراد مورد اهمیت بوده و اطلاع از زیرساخت‌های صنعتی و توانایی‌های فنی مرتبط با ساخت سرپناه نیز در این زمینه باید مدنظر قرار گیرد.
ادبیات پژوهش
بحران پس از وقوع زلزله
در سال 1982سازمان ملل با گردآوری اتفاقات گذشته، کتابی به مضمون راهبردهایی برای امداد منتشر کرد که بحث سرپناه پس از سانحه در آن نکته اصلی بود و به مراحلی نظیر اسکان موقت و دائم، اضطراری و مسائل مهم در هر کدام پرداخته شد و بدین‌ترتیب اولین چارچوب‌های نظری مبتنی بر تجربیات ثبت شدند. از آن به بعد، تا اوایل دهه 90 صاحب‌نظران ازچارچوب‌های متفاوتی درمورد مطالعات سوانح استفاده کردند. تا اینکه در کنفرانس 1992 چرخه «از امداد تا توسعه» مطرح شد و گفته شد که می‌توان از آن به‌عنوان یک چارچوب عمومی برای طراحی و ارزیابی عملیات در مراحل مرتبط با سوانح استفاده کرد (تصویر شماره 1). لازم به ذکر است در چرخه از امداد تا توسعه، کلیه فعالیت‌های صورت‌گرفته در زمینه اسکان موقت می‌بایست باتوجه‌به اثرات درازمدت آن‌ها در جوامع آسیب‌دیده موردمطالعه قرار گیرد (فلاحی، 1386).
مسکن موقت
فراهم‌سازی مسکن موقت و سرپناه آسیب‌دیدگان پس از سوانح طبیعی، روند اجتماعی پیچیده‌ای است. بسیاری از معماران و طراحان مشهور در سال‌های اخیر به ارائه انواع گوناگون سرپناه و مدل‌هایی اقدام کرده‌اند که از آن‌ها می‌توان به کارهای آلتو، وروکاوا ،رودلف و لوکوربوزیه فولر اشاره کرد. این افراد کوشیده‌اند باتوجه‌به پیچیدگی‌های طراحی واحد مسکونی مناسب اضطراری یا موقت، با همسان کردن آن به تولید گسترده و صنعتی بپردازند و تعدادی را در کشورهای سانحه‌دیده مورد آزمایش قرار دهند. اما در بیشتر موارد، واقعیت سانحه و آسیب‌دیدگان، این کوشش‌ها را خنثی ساخته است. بیشتر ایده‌های بیان‌شده تنها تا حد ساخت نمونه اولیه پیش رفته و حتی در بعضی مواقع که این محصولات به تولید صنعتی و انبوه رسیده‌اند، استفاده بی‌خانمان‌ها از آن‌ها به‌دفعات به ناکامی‌های غیرمنتظره منجر شده است (فلاحی، 1386، ص 29).
در زمین‌لرزه‌ای که در سپتامبر سال 1976 در فریولی اتفاق افتاد، به‌دلیل بی‌خانمان شدن 70.000 نفـر، تصمیمی برای واگذاری سکونتگاه‌های موقت پیش‌ساخته به بازماندگان در زمستان و تحویل گرفتن آن‌ها در بهار گرفته شد (جانسون، 2007). در ترکیه، اجرای محوطه‌های اسکان موقت در نزدیکی محل سانحه با گذاشتن واحدهای پیش‌ساخته صنعتی عملی رایج است. واحدها بعد از انتقال ساکنین به محل‌های بازسازی‌شده مجدداً توسط دولت جمع‌آوری و نگهداری می‌شود. البته امکان استفاده این فضاها برای گروه‌های فقیرتر و مهاجر نیز وجود دارد که به‌عنوان یک معضل در مناطق بازسازی‌شده عمل می‌کند (سازمان ملل متحد، 2003). در سال 1983 زمین‌لرزه‌ای با شدت 6/7 ریشتر منطقه کوالینگا را لرزاند. در این سانحه بیش از950 واحد مسـکونی (30 درصد از کل) به‌شدت تخریب شدنـد. به‌دلیل غیرقابل‌استفاده بودن بیشتر خانـه‌هـا، از سوی سازمان مدیریت بحران فدرال برنامه‌های اسکان موقـت مطـرح شـد. طرح اسکان موقت و ضرورت آن، باتوجه‌به شرایط موجـود در زمـان حادثـه قابل‌تعریف است (بولین و استنفورد، 1991). در ایتالیا تلاش بـرای طراحی و ساخت الگوهای پیشرفته‌تر صنعتی با کاربردهای بیشتر به‌صورت مدولار بـرای استفاده در اسکان گروه‌های سانحه‌دیده موجب طراحی الگوهای مناسبی شده است که نمونه‌هایی از آن توسط دولت در چنـد حادثه طبیعی به کار رفته است (سازمان ملل متحد، 2002).
طراحی اسکان موقت
سه مبحث مهم در زمینه اسکان موقت، توجه به طراحی، مصالح مورداستفاده و توجه به خواسته‌های مردم هستند که در ادامه شرح داده خواهند شد.
طراحی‌محوری
توجه به حیطه‌های فنی سرپناه، نکته اصلی این دیدگاه است. برای مثال، چگونگی طراحی و مراحل ساخت سرپناه در محوطه سانحه یا کارخانه و نوع انتقال به محل، از موارد قابل‌توجه است. در دیدگاه طراحی‌محور طیف وسیعی از خانه‌های موقت پیش و پس‌ساخته از مصالحی مانند چادر، فوم و پلی‌اورتان، بتن، چوب، پانل‌های ساندویچی، فلزی و غیره وجود دارند که در پروژه ویژه برنامه عمران سازمان ملل متحد برای جنبه‌های ساختاری اسکان موقت به گروه‌بندی‌های کالبدی اتاقک، چادری و صفحه‌ای تقسیم می‌شوند.
مصالح‌محوری
توجه اساسی این دیدگاه به اسکان موقت است. در سال‌های اخیر در کشورهای در حال توسعه و همچنین در کشورهای پیشرفته در رابطه با استفاده از مصالح بومی و بازیافتی نظرات موافق و مخالف زیادی بیان شده و به اثرات آن بر بوم‌شناسی نیز توجه زیادی شده است.
مردم‌محوری
دیدگاه دیگری نیز در ادبیات بلایا وجود دارد که در آن مردم و میزان رضایت آن‌ها در ارزیابی اسکان‌های موقت و دائم از نظر عملکرد و معماری و تغییراتی که در طول زمان در جهت تبدیل شدن آن به خانه توسط خانوار صورت می‌گیرد، بررسی می‌شود. اگرچه جنس و ماهیت این دیدگاه با دو مورد قبلی تفاوت دارد، اما نکته و معیار تغییرات انجام‌گرفته در نمونه‌های مشابه قبلی در اسکان موقت زمینه‌ساز به‌کارگیری آن در سوانح بعدی است (فلاحی، 1386).
به نقل از متکی و همکاران (1398)، جدا از پرداختن به مسائل کالبدی و معمارانه‌ای مانند اقلیم، آسایش حرارتی، فضای کافی و مناسب، تهویه، نور محرمیت و امنیت و دید و منظر، هدف از طراحی مناسب برای اسکان پس از سانحه این است که موارد دیگری نیز در زمینه طراحی شهری و در حیطه جانمایی و دسترسی و وجود زیرساخت‌ها در نظر گرفته شود. یکی از موارد بسیار تأثیرگذار بر سکونتگاه‌های موقت پس از سوانح ، هزینه و نحوه تأمین سرپناه است. علاوه بر مسائل مادی اثرگذار در به وجود آمدن طرح، مسائل مختلف و غیرمادی نیز باید موردتوجه قرار گیرد. درخصوص آسیب‌دیدگان و بازماندگان پس از سانحه، باید اطلاعاتی مانند فرهنگ، آداب و رسوم، مذهب، قومیت و رابطه این قومیت‌ها و نحوه درآمد را کسب کرد، زیرا این اطلاعات در روند شکل‌گیری و برپایی مجموعه اسکان و کمک‌رسانی تاثیرگذار هستند و می‌توانند به سلامت ذهنی و بهبود وضعیت روانی این افراد کمک شایانی کنند. باید توجه داشت آنچه طبق نظر اکثر متخصصین در زمینه طراحی و مخصوصاً طراحی سکونتگاه‌های موقت یا انتقالی مهم است، توجه به مقوله طراحی به‌عنوان یک فرایند است.
بررسی تجربه‌های ایران و جهان
در جدول شماره 1 چندین نمونه از حادثه‌های پیش‌آمده در تاریخ ایران و جهان بیان شده است. همچنین انواع اسکان موقت به‌کاررفته برای اسکان موقت مردم موردبررسی قرار گرفته است. هر کدام از اسکان‌های درنظرگرفته‌شده برای مردم آسیب‌دیده، دارای نکات مثبت و منفی متنوعی بودند که از میان آنان می‌توان به مباحثی همچون نحوه طراحی و توجه به نیازهای مردم و تجانس با اقلیم منطقه آسیب‌دیده اشاره کرد.
چارچوب نظری
با بررسی ادبیات سوانح در زمینه اسکان موقت و مرور نظرات پژوهشگران و خبرگان و همچنین با مطالعه نمونه‌های طراحی اسکان موقت پس از سوانح به تبیین اصول طراحی اسکان موقت پرداخته شد. روشن است که برای بررسی و طراحی هر موضوع، باید شاخصه‌های آن (ستون‌های پژوهش) که می‌تواند شامل داده‌های توصیفی، آماری و طراحی باشد، مشخص شوند تا بتوان بر این اساس به پژوهشی سازمان‌یافته و منظم طبق اصول دست یافت (جدول شماره 2).
شناخت محدوده پژوهش
در تصویر شماره 2، نقشه گسل‌های تهران مشخص شده است.
بنابراین انتخاب دانشگاه شهید بهشتی و انجام پژوهش در این محدوده به این دلیل است که این مکان واقع در ولنجک، منطقه یک تهران و بر روی گسل شمال، یکی از گسل‌های اصلی شهر تهران قرار گرفته است (تصویر شماره 3). همچنین این محدوده شامل بخشی از منطقه 4 است (کرمی و زارع، 1394). به‌طورکلی پهنه شمالی شهر تهران تحت تأثیر دو سامانه ساختاری اصلی راستالغز و فشاری بوده و پژوهشگران، سامانه راستالغز را جوان‌تر و کاملاً فعال می‌دانند. با این وجود سازوکار فشاری در پهنه گسلی شمال تهران را نمی‌توان غیرفعال دانست و شواهد موفولوژیکی و استراتیگرافی حاکی از فعالیت بخش‌هایی از گسل با سازوکار فشاری است. بر این اساس پیش‌اندیشی قبل از حادثه لازم است، زیرا افراد زیادی همچون دانشجویان و اساتید برتر و کارکنان در حوزه‌های مختلف مشغول به تحصیل و تدریس هستند و ایشان یکی از منابع مهم علمی ایران به شمار می‌روند. همچنین طرح، قابلیت اجرا در فضاهای مشابه را دارد. شایان ذکر است که سازمان مدیریت بحران شهر تهران تمهیداتی جهت آمادگی برای بحران‌های بزرگ انجام داده است که محور اصلی آن استفاده از پارک‌های سطح شهر ازجمله پارک چیتگر است که ازجمله این تمهیدات می‌توان به سکو‌های سیمانی، سرویس بهداشتی، ژنراتور برق، نانوایی سیار و منبع آب اشاره کرد (وبسایت رسمی مدیریت بحران شهر تهران).
تحلیل سایت
در تصویر شماره 4 امکانات موجود در سطح منطقه نشان داده شده است. این امکانات شامل 1. مرکز پلیس، 2. بیمارستان، 3. رستوران، 4. مرکز خرید و 5. مسجد هستند.
در محدوده پژوهش می‌توان به فضاهای تأثیرگذاری همچون بیمارستان، رستوران و مسجد اشاره داشت که در شرایط بحران می‌توان از آن‌ها استفاده مفید کرد (تصویر شماره 5). دانشجویان جهت تأمین نیازهای خود می‌توانند از خدمات فضاهای فوق در دانشگاه شهید بهشتی بهره ببرند و برای کلاس و سمینارها از کلاس‌های دانشکده‌های هم‌جوار استفاده کنند. باتوجه‌به اینکه پس از وقوع زلزله، احتمال وقوع پس‌لرزه زیاد است، بنابراین مردم باید در مکانی به دور از ساخت و ساز‌ها و خصوصاً ساختمان‌ها اسکان یابند؛ به همین دلیل فضاهای باز ازجمله زمین‌های ورزشی، زمین‌های باربر و غیره می‌توانند به‌عنوان محدوده مناسب جهت اسکان موقت در نظر گرفته شوند (صادقی و پی‌سوزی، 1399).
در تصویر شماره 6 تحلیل سایت موردنظر صورت گرفته است و مواردی مانند باد مطلوب، تابش نور خورشید، آلودگی‌های صوتی شدید و ضعیف، محور‌های دسترسی و شیب سایت بررسی شده‌اند. دیگر اطلاعات سایت شامل ابعاد کل فضا (140×100 متر)، مساحت کل فضا (9418 متر مربع)، ابعاد فضای سرویس‌دهنده ورزشی (65×100 متر)، نوع پوشش سایت (چمن طبیعی) و شیب زمین (9 درصد) هستند.
روش
برای انجام این پژوهش با مطالعه و بررسی متون تخصصی اسکان موقت و نمونه‌های انجام‌شده در سایر نقاط دنیا، به بررسی و استخراج شاخص‌های طراحی سکونتگاه موقت و انواع روش‌های اجرا و انتخاب مصالح پرداخته شد. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی، مقایسه زوجی این عوامل انجام شد و شاخص‌ها اولویت‌بندی شدند. در پایان نیز گزینه‌های محتمل ساخت سرپناه با این شاخص‌ها سنجیده و از ترکیب آن‌ها، الگوی موردنیاز استخراج شد و یک نمونه طرح کالبدی اسکان موقت مناسب با سایت پیشنهادی نیز با این الگو طراحی و ارائه شد. در این راستا از روش کمی ـ کیفی با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و از نوع مطالعات میدانی و پیمایشی استفاده شده است. شاخص‌های موردنیاز از مطالعه متون تخصصی و بررسی تجربه‌های مشابه استخراج شد. سپس غربال‌گری و وزن‌دهی آن‌ها با استفاده از پرسش‌نامه طراحی‌شده انجام گرفت. برای انجام اولویت‌بندی و وزن‌دهی ملاک‌های مهم نیز از نرم‌افزار اکسپرت چویس نسخه 11 استفاده شد. شاخص‌ها به 5 نفر از افراد متخصص و مجرب در حیطه اسکان موقت و مسئولان مرتبط با اسکان موقت در تهران که تجربه کار میدانی در سایر سوانح در منطقه‌های دیگر کشور را داشتند ارائه شد و برای این هدف از روش مصاحبه تخصصی استفاده شد. به‌منظور تعیین روایی و پایایی نیز از روش اعتبار صوری با مراجعه به اساتید توانمند درمورد اصلاح پرسش‌نامه مناسب هدف پژوهش، استفاده شد؛ بدین گونه که با مراجعه به خبرگان در زمینه اسکان موقت و تعدادی روش بازآزمایی از کارشناسان، اطلاعات دریافت و طبقه‌بندی شدند.
یافته‌ها
شناخت و دسته‌بندی شاخصه‌های مهم در هر موضوع، از اولین و اصلی‌ترین اقدامات است؛ بنابراین با معرفی و تشریح تأثیر مؤلفه می‌توان به شرایط مطلوب‌تری دست یافت. مؤلفه‌های مرتبط با موضوع الگوهای طراحی اسکان موقت باتوجه‌به مطالعات انجام‌شده در فرایند پژوهش شامل مقولات زیر هستند:
ویژگی جمعیت آسیب‌دیده
به دین و مذهب و همچنین قومیت بازماندگان و آسیب‌دیدگان در انجام طراحی‌های اسکان موقت باید توجه داشت.
فناوری ساخت
روش‌های ساخت باید مقاومت کافی را در برابر زلزله و اثرات آن داشته باشند و دارای مقاومت کالبدی مطلوب باشند.
مصالح
استفاده از مصالحی که دسترسی به آن راحت باشد برای طراحی کالبدی اسکان موقت باید در اولویت باشد. همچنین بررسی مواد تولید‌کنندگان مواد اولیه ساخت باید در پروسه شناخت محیط پژوهش انجام بگیرد. مصالح در دسترس و آسان در استان‌های مجاور نیز در اولویت دوم قرار دارند. همچنین ظرفیت تولید نیز در انتخاب مصالح مناسب اهمیت شایانی دارد.
انباشت و ذخیره‌سازی
امکان ذخیره‌سازی سرپناه‌های موقت و ظرفیت موجود در دوره سامان‌دهی پس از سانحه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
حمل‌ونقل
نحوه انتقال و حمل‌ونقل سرپناه به محل موردنظر اسکان موضوعی مهم و اساسی است.
دوام و کیفیت
دوام اسکان باید با میزان دوره موردنیاز برای استفاده بازماندگان و با شرایط اقلیمی و محیطی پس از سانحه متناسب باشد و دارای کیفیت مطلوب باشد.
نیازهای فضایی
آسیب‌دیدگان و بازماندگان سانحه باتوجه‌به ویژگی‌های فرهنگی و تربیتی دارای نیازهای گوناگونی هستند. تأمین نیازهای فضایی این افراد در حین طراحی باید مدنظر قرار گیرد.
حریم خصوصی
حفظ حریم خصوصی مردم سانحه‌دیده از عناوین مهم طراحی است. ایجاد حریم خصوصی براساس ویژگی‌های متنوع قومیتی و فرهنگی و مذهبی و به‌خصوص تربیتی متفاوت است.
آسایش اقلیمی
نیازهای گرمایشی و سرمایشی متناسب با منطقه و همچنین توجه به ملزومات فضایی در هر اقلیم برای این موضوع بسیار قابل‌توجه است.
مقاومت در برابر رطوبت
ورود رطوبت به هر بنایی، یا از طریق زمین یا از بارش است. حفاظت و عایق‌بندی سرپناه در مقابل هر دو منشأ رطوبت برای ایجاد محیطی مناسب دارای اهمیت است.
زیبایی‌شناسی
توجه به این ویژگی‌ها می‌تواند در قالب شکلی و توجه به رنگ سرپناه به‌منظور بهبود شرایط روانی جامعه بازمانده و بهبود شرایط محیط زیست انجام گیرد.
نیروی کار
نیروی کار محلی برای تولید در کارخانه یا محل و همچنین برای کاهش هزینه و تسریع در اجرای فرایند تأمین و احداث اسکان موقت، بسیار مهم است.
مشارکت مردمی
وجود و همراهی مردم در مرحله طراحی و اجرای عملیات و همچنین مشارکت در زمینه تأمین هزینه، تولید و حمل‌ونقل، علاوه بر افزایش رضایتمندی مردمی، باعث کاهش تنش‌ها بین جمعیت سانحه‌دیده و مسئولین می‌شود.
هزینه
میزان و منبع تأمین هزینه‌های اسکان موقت در تمام مراحل تولید، ذخیره‌سازی، انتقال، برپایی و برچیدن از عوامل مهمی هستند که در همان ابتدا و زمان طراحی باید به آن‌ها توجه کرد.
زمان
مقوله زمان در مرحله تولید، انتقال و برپایی اسکان به جهت ایجاد شرایط مناسب و تأمین رضایتمندی مردمی و تسریع در انتقال از اسکان اضطراری به اسکان موقت در مرحله طراحی و پیش‌بینی آن حائز اهمیت است.
با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی شاخص‌های استخراج‌شده اولویت‌بندی می‌شوند. همچنین برای تعیین میزان اهمیت آن‌ها نسبت به یکدیگر، شاخص‌ها وزن‌دهی می‌شوند. اولویت‌بندی شاخصه‌ها، میزان اهمیت آن‌ها را در طراحی و مدیریت مشخص می‌سازد. علاوه بر این، اهمیت شاخصه‌ها را می‌توان در پروژه‌های مشابه براساس شرایط خاص خود، شناسایی و بررسی کرد (جدول شماره 3) (متکی و همکاران، 1398).
بحث
باتوجه‌به موقعیت قرارگیری سایت اردوگاه در زمین چمن دانشگاه شهید بهشتی تهران (منطقه یک)، نیاز به طراحی تمامی خدمات موردنیاز اردوگاه نیست. بنابراین در راستای تأمین خدمات موردنیاز می‌توان از امکانات سایت در مرحله اول و در مرحله بعد از امکانات موجود در منطقه استفاده کرد. برای کاهش اثرات نامطلوب اقامت آسیب‌دیدگان و تعامل با خدمات محلی، تمامی خدمات موردنیاز اردوگاه طراحی نشده است و دانشجویان می‌توانند از امکانات جامعه میزبان نیز استفاده کنند (تصویر شماره 7). سرانه سطح زمین اردوگاه برای هر فرد 35 متر مربع در نظر گرفته شده است. سرانه مزبور، معابر، خدمات، مساحت سرپناه (سرانه سرپناه برای هر فرد 5/3 متر مربع در نظر گرفته شده است) و فضاهای تجمع را نیز شامل می‌شود. امکاناتی که برای این سایت جهت استفاده به‌مدت 3 ماه طراحی شده است، بدین شرح است: 1) نگهبانی، 2) قسمت اداری اردوگاه، 3) سرویس بهداشتی و حمام (تفکیک‌شده برای آقایان و بانوان)، 4) سکوی شست‌و‌شوی لباس و برداشت آب (تفکیک‌شده برای آقایان و بانوان)، 5) انبارهای اضطراری، 6) فضای اجتماعات (تفکیک‌شده برای آقایان و بانوان) 7) مخزن تأمین آب، 8) ژنراتور برق اضطراری، 9) فضای ورزشی، 10) واحدهای سرپناه، 11) معابر دسترسی.
در راستای حفظ محرمیت در سایت اردوگاه و باتوجه‌به جمعیت بیشتر بانوان، فضای بانوان در قسمت جنوبی اردوگاه و فضای آقایان در قسمت شمالی اردوگاه طراحی شده است. در این بین، برای مرتفع کردن مشکل محرمیت، ساختمان‌های آقایان در خلاف جهت ساختمان بانوان و با زاویه 45 درجه طراحی شده است. البته این تغییر زاویه در راستای نور مطلوب محیطی نیز بوده است و در ادامه، یک فضای تجمع نیز در نظر گرفته شده است تا موضوع محرمیت حل شود (تصویر شماره 8).
منابع آب
آب آشامیدنی اردوگاه به‌وسیله لوله‌کشی آب موجود در سایت اردوگاه تأمین می‌شود. بنابراین یک مخزن آب اضطراری برای مواقع ضروری طراحی شده است که از طریق لوله‌کشی قابل‌استفاده است. لازم به توضیح است که جهت حل مشکل افت فشار آب، مخزن آب در بالاترین نقطه از شیب زمین واقع شده است (رنگ آبی تیره؛ شماره 11 در پلان سایت).
سیستم دفع فاضلاب و آب‌های سطحی
نحوه دفع فاضلاب و آب‌های سطحی در اردوگاه به‌وسیله لوله‌کشی فاضلاب انجام می‌شود که در انتهای سایت به سپتیک فاضلاب دانشگاه شهید‌بهشتی جهت تخلیه متصل می‌شود. لازم به توضیح است که لوله‌کشی در سطح بتنی و در راستای شیب زمین انجام شده است که به‌دلیل محافظت از پوشش چمن و حرکت بهتر به سمت سپتیک دانشگاه است.
تأسیسات الکتریکی
برق اردوگاه به‌وسیله سیستم برق‌کشی سایت تأمین می‌شود و یک ژنراتور برق اضطراری برای مواقع ضروری نیز تعبیه شده است.
مدیریت زباله
برای جمع‌آوری زباله در سایت اردوگاه، باتوجه‌به قرارگیری هر 4 عدد سرپناه یک ظرف زباله متناسب با آن تعبیه شده است که هر 48 ساعت یک‌بار تخلیه و به محل دپوی زباله دانشگاه شهید بهشتی حمل می‌شود.
حفاظت
برای اردوگاه یک واحد نگهبانی و حفاظت (حراست) طراحی شده است و طبق چارت سازمانی تهیه‌شده برای مدیریت اردوگاه، حفاظت از اردوگاه بر عهده حراست دانشگاه شهید بهشتی است.
- امنیت
سایت اردوگاه را مشکل خاصی تهدید نمی‌کند؛ از این جهت که 1) سایت در داخل دانشگاه واقع شده است و 2) تمامی اطراف سایت با فنس محصور است.
نگرانی‌های زیست‌محیطی
در راستای حفاظت از محیط زیست، تمام سطح چمن با مش‌های محافظ چمن پوشیده شده است (فضای تجمع، معابر و غیره). یکی از مهم‌ترین ارکان فضاهای سبز و محوطه‌های با تزیین گیاهی، زمین‌های پوشیده از چمن است. گه‌گاهی پیش می‌آید که اجباراً در محوطه‌ای پوشیده از چمن ماشین‌ها تردد یا پارک می‌کنند یا اینکه عابران پیاده از آن می‌گذرند. برای جلوگیری از آسیب‌های وارده به چمن و تقویت آن، توری پلی‌اتیلن سنگین DF2 بهترین گزینه بوده که به پایداری چمن و عمر آن می‌افزاید. همچنین توری محافظ چمن موجب می‌شود تا زهکشی و روان‌آب به‌خوبی در زمان آبیاری و باران رعایت شده و چمن گل‌آلود نشود. شبکه‌های منظم توری DF2 موجب می‌شوند تا از نظر ظاهری چمن بسیار زیباتر و منظم‌تر جلوه کند. توری محافظ چمن DF2 ساخته‌شده از پلی‌اتیلن با چگالی بالا دارای روزنه 20×20 میلی‌متر و ضخامت 2/4 میلی‌متر، مقاوم در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید و عوامل طبیعی همچون رطوبت، سرما و گرماست.
در راستای حفاظت از محیط زیست و نیز برای جلوگیری از ورود آب‌های سطحی، حشرات و غیره به داخل فضای سرپناه، سرپناه بر روی سکویی به ارتفاع 30 سانتی‌متر در نظر گرفته شده است. البته تمام سطح زیرین سرپناه سکو‌سازی نشده و سرپناه در راستای حفاظت حداکثری از پوشش چمن تنها در 5 نقطه به زمین متصل است (تصویر شماره 9).
یکی از موارد مهم اشاره‌شده، مدیریت و تقسیم کار است که هر یک از بخش‌های دانشگاه بایستی قسمتی از کار مربوطه را بر عهده بگیرند و در آن مشارکت کنند. در جدول شماره 4، گروه‌های مختلف با شرح وظایف اعلام شده است. همچنین هر ارگان یا مجموعه در راستای انجام امور مرتبط، انتخاب شدند.
واحد اسکان موقت
هر واحد اسکان از سیستم سازه‌ای قاب فولادی سبک بهره می‌برد. در کنار آن برای پوشش بیرونی و درونی جداره‌ها از صفحاتی از جنس سمنت استفاده شده است. برای آزادی در نحوه قرارگیری واحدها در کنار یکدیگر پنل‌های سقف به‌صورت مدولار و با قابلیت جداسازی طراحی شده‌اند. هر واحد اسکان موقت، همان‌طور که قبلاً اشاره شد، 30 سانتی‌متر از کف ارتفاع دارد. فضای نشیمن مناسب با امکان اضافه کردن آشپزخانه دیواری کوچک مهیاست. فضای نشیمن نور خود را از طریق پنجره 2متری تأمین می‌کند. اتاق طراحی‌شده مناسب برای 3 تخت یک‌نفره و کمد وسایل است. نورگیری اتاق از طریق دو پنجره یک‌متری در طرفین تأمین می‌شود. درب ورود به اتاق نیز برای استفاده بهینه از فضا به‌صورت کشویی طراحی شده است (تصویر شماره 10).
مشخصات فنی سرپناه ازجمله ابعاد، وزن، روش حمل و نصب، مصالح و غیره در جدول شماره 5 ذکر شده است.
مورد مهم دیگری که در انتخاب یک اسکان موقت تأثیرگذار است، هزینه‌های خرید کانکس است که در جدول شماره 6، به بررسی و مقایسه قیمت اسکان موقت پیشنهادی با دیگر موارد موجود پرداخته شده که بسیار مناسب بوده و آن را متمایز می کند. شایان ذکر است که کانکس پیشنهادی ابعاد بزرگ‌تری داشته و دارای مصالح و امکانات بیشتری نسبت به بقیه است.
مزایا، معایب و نحوه اجرای سازه LSF
وجود مشکلاتی در تولید و انتقال و بازیافت مصالح، زمان‌بر بودن و غیره در اجرای سازه‌های معمول باعث شده است که اعضای جدار نازک سردنوردشده به‌منظور انجام ساخت‌وساز سریع اهمیت زیادی پیدا کنند. مواردی که استفاده از این سازه را مطلوب و مناسب می‌سازد عبارت‌اند از:
محدودیت در تأمین مصالح ساختمانی و توجه به استفاده بهینه از مصالح، مقاطع جدار نازک سردنوردشده نسبت به مقاطع گرم‌نوردشده دارای نسبت مقاومت به وزن بالاتری هستند و جایگزین کردن این مقاطع سردنوردشده با مقاطع فولادی سنگین باعث افزایش راندمان در ساخت‌وساز می‌شود. افزایش هزینه‌ها و قیمت مصالح ساختمانی نیز موردی شایان ذکر است.
یکی از دلایل دیگر این است که مقاطع سردنوردشده به‌آسانی تولید می‌شوند و زمان کمی برای تولید آن‌ها به کار می‌رود و با قیمت مناسب‌تری نسبت به دیگر مصالح ساختمانی در دسترس هستند. در روند تولید مصالح، در مقاطع سردنوردشده نسبت به مقاطع گرم‌نوردشده یا مقاطع بتنی پیش‌ساخته زمان کمتری صرف می‌شود، درنتیجه تولید سریع‌تر انجام می‌شود.
برای اجرای سیستم ساختمانی LSF همانند سایر سیستم‌های رایج ساختمان‌سازی، ابتدا طرح‌های معماری و سازه‌ای و سپس نقشه‌های اجرایی تهیه شده و براساس آن سیستم اجرا می‌شود. همچنین از معایب این نوع سازه می‌توان به محدودیت در تعداد طبقات، محدودیت دهانه تیر و نیروی تولید متخصص اشاره کرد. در طراحی اسکان موقت، باتوجه‌به اینکه اسکان پیش‌ساخته است، نیاز به متخصصین تولید در هنگام برپایی نیست. درمورد دهانه تیر و تعداد طبقات نیز به‌دلیل اینکه اسکان موقت یک طبقه است، مشکل دهانه تیر را می‌توان به سادگی حل کرد. درنتیجه، این معایب در نمونه اسکان ارائه‌شده، معایب محدودیت‌سازی نیستند.
نمای فایبر سمنت برد
فایبر سمنت پانل‌های پیش‌ساخته سیمانی هستند که به جهت افزایش خواص مکانیکی در ترکیب آن‌ها از سیمان، سیلیس، الیاف سلولزی و مواد افزودنی استفاده می‌شود. الیاف سلولزی در مقابل تنش‌های فشاری و کششی ناشی از تغییرات دما از بروز ترک‌خوردگی و موج در سطح پانل جلوگیری می‌کند. ویژگی‌های خوب این محصول در کاربردهای مختلف ازجمله نمای بیرونی و داخلی ساختمان، دیوارهای خارجی و پوشش سقف کاذب و کف، باعث رشد سریع مصرف آن شده است (تصویر شماره 11).
نتیجه‌گیری
مطالب به‌دست‌آمده از داده‌های اسنادی، نظرات متخصصین و برداشت‌های میدانی از محدوده نشان‌دهنده آن است که عدم توجه کافی و کمبود امکانات در زلزله‌های پیشین در سطح جهانی عواقب ناگواری را به‌همراه داشته است. بنابراین دانش مدیریت مانند اشراف بر محدودیت‌ها و نقاط قوت محدوده، وظایف ارگان‌های محدوده، کنترل برپایی مجموعه اسکان‌های موقت و کنترل و مدیریت کارکنان و استفاده‌کنندگان از مجموعه بسیار حائز اهمیت است. همچنین دانش طراحی اسکان موقت اضطراری مانند مراحل طراحی، تولید، انبار، حمل، برپایی و نگهداری در هنگام استفاده باید قبل از وقوع حادثه برنامه‌ریزی و انجام شده باشد. این موارد به‌خصوص در فضاهای آموزشی ـ دانشگاهی اهمیت موضوع را دوچندان می‌کنند، زیرا جامعه کاربران دانشجویان، اساتید و کارمندان و خدمه دانشگاه هستند و این دسته افراد اغلب ساکن شهر تهران نیستند و در خوابگاه یا خانه‌های استیجاری زندگی می‌کنند. درنتیجه، اسکان این افراد و انجام تمهیدات لازم موردنیاز است.
برای معرفی طرح جدید، بررسی نکات ادبیات پژوهش، عوامل تأثیرگذار، شاخصه‌ها، اقلیم، محدوده طراحی، مکان‌های مهم محدوده، روش طراحی، هزینه‌ها، حمل‌ونقل، تولید و برپایی و نیازهای استفاده‌کنندگان بسیار حائز اهمیت هستند و باید این عوامل بسته به شرایط اولویت‌بندی شوند. یکی از راه‌های نشان‌دهنده اهمیت موضوع یا طرح جدید نیز مقایسه با نمونه‌های قبلی است تا اشکالات قبلی شناخته شده و رفع شوند.
در ادامه، ارزیابی این طرح پیشنهادی براساس شاخص‌های طراحی و مقایسه آن با سرپناه‌های متداول صورت گرفته است. از مؤلفه‌های برداشت‌شده برای طراحی سرپناه موقت، به‌عنوان معیار ارزیابی هر طرح و باتوجه‌به مهم بودن آن (که از طریق وزن‌دهی آن مشخص شده است)، استفاده شد.
مشارکت مردمی
برخلاف نمونه‌های دیگر، کاربران می‌توانند به‌صورت دستی واحد سرپناه مذکور را برپا کرده و اجباری در استفاده از وسیله مکانیکی (جرثقیل) نیست.
هزینه
با توجه به مقایسه هزینه نمونه‌های مشابه در جدول شماره 6، آشکار است که الگوی پیشنهادی نسبت به نمونه‌های معمولی و حتی کانکس‌های نگهبانی موجود در بازار تفاوت هزینه چشم‌گیری دارد و به‌صرفه‌تر است. شایان ذکر است که مساحت کانکس پیشنهادی تقریباً 4 متر بیشتر از کانکس‌های دیگر (30 متر مربع) است.
نیروی کار
جدا از بعضی بخش‌های خاص، بقیه موارد نیازی به نیروی متخصص ندارند و با مشارکت مردمی و افراد سانحه‌دیده و افراد استفاده‌کننده می‌توان با صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های مادی از مرحله اضطراری به مرحله انتقالی رسید. همچنین وجود بازماندگان در پروسه اجرای سرپناه به‌عنوان نیروی کار می‌تواند باعث افزایش رضایتمندی جامعه و حس تعلق در سانحه‌دیدگان و افزایش سطح بازتوانی اجتماعی شود.
نیازهای کالبدی کاربران
مساحت موردنظر در طراحی برای جوابگویی به نیازهای سکونتی برای 3-4 نفر در نظر گرفته شده است.
حریم خصوصی
در طرح موجود اردوگاه به حفظ حریم خصوصی با لحاظ کردن ارتفاع استاندارد پنجره‌ها و عدم قرارگیری پنجره‌ها و ورودی واحدها روبه‌روی همدیگر توجه شده است. همچنین به محرمیت بخش اسکان دانشجویان خانم توجه شده و فضای باز و واحدهای آنان هیچ گونه ارتباط فیزیکی و بصری با بخش اسکان آقایان ندارد.
حمل‌ونقل
حمل‌ونقل مصالح سرپناه به محل موردنظر باید به حالت عمده و با نظارت مدیریت بحران استان انجام گیرد که باعث صرفه‌جویی و مدیریت هزینه و زمان اجرای سرپناه است. بقیه جابه‌جایی‌ها در محیط اردوگاه با روش‌های مختلف امکان‌پذیر است.
تکنولوژی ساخت
روش ساخت سرپناه در محل و تا حد امکان بدون نیاز به متخصص و آموزش خاص در نظر گرفته شده و امکان مشارکت دادن و استفاده از افراد استفاده‌کننده وجود دارد.
مصالح
مصالح به‌صورت صنعتی در کارخانه تولید می‌شود و از بهترین نوع آن مانند پروفیل ویستابست استفاده شده است. همچنین ویژگی‌هایی همچون مقاومت و سبکی و قیمت پایین برای آن لحاظ شده است. فایبر سمنت، متریال مناسب عایق در برابر سرما، گرما و رطوبت است. این مواد شامل رنگ‌های متنوعـی هستند و بیشترین رنگی که در کارهای امداد و نجات استفاده می‌شود، به‌دلیل شرایط وخیم روحی و بازگرداندن آرامش، رنگ سفید است.
دوام
عمر مفید این کانکس‌ها بالای 10 سال است که بسیار بیشتر از مدت‌زمان اسکان موقت (3-5 سال) است.
زیبایی‌شناسی
استفاده از رنگ سفید جهت ایجاد حس آرامش و انعطاف‌پذیری فضا برای طراحی علاقه شخصی کاربران در نظر گرفته شده است.
ویژگی‌های جمعیت سانحه‌دیده
باتوجه‌به ویژگی‌های تربیتی، فرهنگی و مذهبی و همچنین وجود قوم‌های مختلف در دانشگاه، حفظ حریم‌ها و محرمیت در فرم و فضای طراحی‌شده لحاظ شد. همچنین ملاحظات فرهنگی در نحوه چیدمان واحدها مدنظر قرار گرفته و بخش آقایان و بانوان به‌کلی از هم تفکیک شده و دانشجویان و کاربران با قومیت‌های مشابه می‌توانند در واحدهای مشترک قرار گیرند.
ذخیره‌سازی
نگهداری در انبار با بسته‌بندی آماده مخصوص انجام می‌شود.
آسایش اقلیمی
اقلیم تهران جزء محدوده گرم و خشک است و دوره‌های طولانی گرما و زمستان‌های سرد محله ولنجک و میزان متوسط بارش در این شهر، توجه به مسئله مصالح عایق رطوبتی و دفع آب باران، عایق حرارتی و رنگ مصالح در طراحی این اسکان موقت مدنظر قرار گرفت.
زمان
زمان برپایی کانکس‌های طراحی‌شده بسیار سریع بوده و پس از انتقال بسته‌بندی‌های آماده به محل، توسط چند فرد غیرمتخصص در حدود یک ساعت آماده بهره‌برداری است.
مقاومت در برابر رطوبت
نفوذ رطوبت می‌تواند به دلایلی همچون بارش باران یا رطوبت زمین یا جریان‌های سطحی آب باشد. به همین دلیل سقف طرح پیشنهادی شیب‌دار بوده و با ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش آب‌های ناشی از نزولات جوی را دفع می‌کند و جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت خاک نیز تمامی واحدها از سطح زمین ارتفاع داده شده‌اند. همچنین فاصله داده‌شده به جریان هوا و دفع حشرات و غیره منجر می‌شود.
برنامه‌ریزی و آمادگی برای طرح و مدیریت بحران در شرایط نامتناسب، از طرفی جایگاهی موقت با شرایط مناسب را برای استفاده‌کنندگان مهیا ساخته است و از طرف دیگر در صورت لزوم بر پیشبرد اهداف آموزشی، می‌توان شرایط اسکان را تا رسیدن به وضعیت مطلوب مهیا ساخت. همچنین علی‌رغم کاستی‌ها و انتقادات موجود، همچنان از کانکس جهت اسکان موقت شهری پس از زلزله استفاده می‌شود. در مقایسه طرح ارائه‌شده با طرح‌های دیگر موجود، جوانب مختلفی همانند عملی بودن اجرای پروژه، کیفیت سازه و هزینه‌ها بررسی شدند و طرح ارائه‌شده در تمامی موارد امتیازات بهتری نسبت به دیگر اسکان‌ها را داشت. در مسیر طراحی تا اجرا و راه‌اندازی، همواره کیفیت مدنظر بوده است. علاوه بر این، هزینه‌های تولید و اجرا نیز بسیار حائز اهمیت هستند. بنابراین قیمت انواع کانکس‌های مسکونی موجود با قیمت تمام‌شده کانکس پیشنهادی در ذکر شده است (جدول شماره 6). برای این منظور کانکس‌های موجود در بازار با مساحت 30 متر مربع در نظر گرفته شد، در حالی که مساحت کانکس‌های پیشنهادی 48/33 متر مربع است.
براساس مطالعات صورت‌گرفته، شاخصه‌های به‌دست‌آمده و بررسی‌های میدانی، چنین استنتاج شده است که طرح ارائه‌شده مطلوبیت لازم را داشته و قابلیت استفاده به‌عنوان یک طرح مناسب را برای اسکان پس از زلزله احتمالی خصوصاً در محدوده پژوهش و محدوده‌های مشابه دارد.
نتایج تحقیق ارائه‌شده در این مقاله بینشی را در خصوص مدیریت پروژه‌های اسکان موقت و حمل‌ونقل و برپایی آن در شرایط پس از سانحه بیان کرد که نیازمند انعطاف‌پذیری، برنامه‌ریزی هماهنگ و قابلیت استفاده مجدد است. همچنین می‌توان از سرمایه اجتماعی جامعه استفاده کرد و در مکان‌یابی، نوآورانه عمل نمود.
قابلیت انتقال نتایج تحقیقات تا حدودی به زمینه سانحه، منابع و شرایط خاص آن بستگی دارد. با این وجود، پژوهش به‌گونه‌ای طراحی شده است که شامل مطالعات موردی سایر دروس کلیدی و مضامین داده‌های اسنادی است. علاوه بر این، مطالعه میدانی امکان گسترش زمینه نتایج برای مطالعات موردی دیگر، مانند فضاهای ورزشی و باز مراکز آموزشی ـ دانشگاهی، فضاهای سبز مانند پارک‌ها، سالن‌های چندمنظوره، زمین‌های باز و موارد مشابه را با استفاده از نتایج پژوهش مهیا ساخته است. شایان ذکر است که برای هر نمونه موردی مشابه باید اطلاعات و شرایط مختص آن محدوده بررسی شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این تحقیق کلیه اصول اخلاقی در نظر گرفته شد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
روش‌شناسی، بررسی و نگارش: مبین قادری و صدف عزت‌پور؛ تحلیل، نظارت، بررسی و تدوین: مبین قادری؛ منابع، تصاویر سه‌بعدی، اطلاعات پایه: صدف عزت‌پور.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
علی‌رغم پیشرفت‌های شگرف در تکنولوژی و دست‌یابی به تجارب قرون گذشته، همچنان انسان در مواجهه با حوادث غیرمترقبه همچون زلزله درمانده و ناتوان است و همواره دستخوش تلفات و خسارات مالی و جانی بسیاری می‌شود. با وجود پیشرفت در ارائه کمک‌های اضطراری (پزشکی، تغذیه و غیره) پس از سانحه در دهه‌های اخیر، یک بخش مهم همچنان بهبود ناچیزی نسبت به دیگر ابعاد داشته و آن هم سرپناه اضطراری و موقت پس از سانحه است. وقوع زلزله زمان و مکان نمی‌شناسد و بهترین شیوه برای کاهش خطرات ناشی از حوادث طبیعی، برنامه‌ریزی، مهیاسازی ابزار‌ها و ملزومات و همچنین داشتن الگویی مناسب جهت مقابله با زلزله پیش از وقوع حادثه است. طراحی و احداث اسکان موقت با شرایط مناسب برای استفاده‌کنندگان در شرایط بحران ملزوم تفکر و برنامه‌ریزی است و همچنین در صورت لزوم بر پیشبرد اهداف آموزشی، می‌توان شرایط اسکان کاربران دانشگاه ازجمله دانشجویان را تا رسیدن به وضعیت مطلوب مهیا کرد.
مدیریت بحران دانشی کاربردی است که به‌دنبال یافتن ابزار و مدل‌هایی است تا به‌وسیله آن‌ها بتوان به پیش‌بینی بحران در جهت پیشگیری و کاهش اثرات آن و در صورت بروز بحران به امدادرسانی سریع و برنامه‌ریزی‌شده برای بازگرداندن شرایط عادی به شهر پرداخت (نظم‌فر و عشقی چهاربرج، 1394). اجرای پروژه‌های مسکن موقت به تمرکز بر مدیریت دانش برای استفاده از درس‌های گذشته نیاز دارد. این درس‌ها به دانش دست اول کمک می‌کنند تا به راه‌حل‌های مناسب اجتماعی برای پاسخ به امر پیش‌بینی نحوه برخورد با سانحه و بازسازی پس از آن، به نفع بازماندگان آینده و کاهش فجایع دست یابد (ژانگ و همکاران، 2014). تجربه نشان داده است در صورت عدم تعیین ضوابط از قبل، عوامل پیش‌بینی‌نشده بر کیفیت سکونتگاه موقت اثر خواهند گذاشت. باتوجه‌به قرار گرفتن دانشگاه و خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی تهران در یکی از نقاط لرزه‌خیز، وقوع زلزله در آن امری اجتناب‌ناپذیر است. پیش‌بینی و مدیریت اسکان موقت و انتقال آسیب‌دیدگان به آن، زمان و هزینه‌های موردنیاز برای از سرگیری بازسازی را حفظ می‌کند و بازماندگان نیز در حد امکان در نزدیکی محل زندگی خود باقی می‌مانند (مهرین‌فر و فاطمی، 1401).
هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائه الگوی کالبدی اسکان موقت در دانشگاه شهید بهشتی تهران پس از زلزله احتمالی باتوجه‌به شرایط کالبدی و غیرکالبدی منطقه یک و زیرساخت‌های موجود است. در این راستا شناسایی شاخص‌های موردنیاز طراحی ازجمله توجه به اقلیم، حمل‌ونقل آسان و حریم خصوصی افراد مورد اهمیت بوده و اطلاع از زیرساخت‌های صنعتی و توانایی‌های فنی مرتبط با ساخت سرپناه نیز در این زمینه باید مدنظر قرار گیرد.
ادبیات پژوهش
بحران پس از وقوع زلزله
در سال 1982سازمان ملل با گردآوری اتفاقات گذشته، کتابی به مضمون راهبردهایی برای امداد منتشر کرد که بحث سرپناه پس از سانحه در آن نکته اصلی بود و به مراحلی نظیر اسکان موقت و دائم، اضطراری و مسائل مهم در هر کدام پرداخته شد و بدین‌ترتیب اولین چارچوب‌های نظری مبتنی بر تجربیات ثبت شدند. از آن به بعد، تا اوایل دهه 90 صاحب‌نظران ازچارچوب‌های متفاوتی درمورد مطالعات سوانح استفاده کردند. تا اینکه در کنفرانس 1992 چرخه «از امداد تا توسعه» مطرح شد و گفته شد که می‌توان از آن به‌عنوان یک چارچوب عمومی برای طراحی و ارزیابی عملیات در مراحل مرتبط با سوانح استفاده کرد (تصویر شماره 1). لازم به ذکر است در چرخه از امداد تا توسعه، کلیه فعالیت‌های صورت‌گرفته در زمینه اسکان موقت می‌بایست باتوجه‌به اثرات درازمدت آن‌ها در جوامع آسیب‌دیده موردمطالعه قرار گیرد (فلاحی، 1386).
مسکن موقت
فراهم‌سازی مسکن موقت و سرپناه آسیب‌دیدگان پس از سوانح طبیعی، روند اجتماعی پیچیده‌ای است. بسیاری از معماران و طراحان مشهور در سال‌های اخیر به ارائه انواع گوناگون سرپناه و مدل‌هایی اقدام کرده‌اند که از آن‌ها می‌توان به کارهای آلتو، وروکاوا ،رودلف و لوکوربوزیه فولر اشاره کرد. این افراد کوشیده‌اند باتوجه‌به پیچیدگی‌های طراحی واحد مسکونی مناسب اضطراری یا موقت، با همسان کردن آن به تولید گسترده و صنعتی بپردازند و تعدادی را در کشورهای سانحه‌دیده مورد آزمایش قرار دهند. اما در بیشتر موارد، واقعیت سانحه و آسیب‌دیدگان، این کوشش‌ها را خنثی ساخته است. بیشتر ایده‌های بیان‌شده تنها تا حد ساخت نمونه اولیه پیش رفته و حتی در بعضی مواقع که این محصولات به تولید صنعتی و انبوه رسیده‌اند، استفاده بی‌خانمان‌ها از آن‌ها به‌دفعات به ناکامی‌های غیرمنتظره منجر شده است (فلاحی، 1386، ص 29).
در زمین‌لرزه‌ای که در سپتامبر سال 1976 در فریولی اتفاق افتاد، به‌دلیل بی‌خانمان شدن 70.000 نفـر، تصمیمی برای واگذاری سکونتگاه‌های موقت پیش‌ساخته به بازماندگان در زمستان و تحویل گرفتن آن‌ها در بهار گرفته شد (جانسون، 2007). در ترکیه، اجرای محوطه‌های اسکان موقت در نزدیکی محل سانحه با گذاشتن واحدهای پیش‌ساخته صنعتی عملی رایج است. واحدها بعد از انتقال ساکنین به محل‌های بازسازی‌شده مجدداً توسط دولت جمع‌آوری و نگهداری می‌شود. البته امکان استفاده این فضاها برای گروه‌های فقیرتر و مهاجر نیز وجود دارد که به‌عنوان یک معضل در مناطق بازسازی‌شده عمل می‌کند (سازمان ملل متحد، 2003). در سال 1983 زمین‌لرزه‌ای با شدت 6/7 ریشتر منطقه کوالینگا را لرزاند. در این سانحه بیش از950 واحد مسـکونی (30 درصد از کل) به‌شدت تخریب شدنـد. به‌دلیل غیرقابل‌استفاده بودن بیشتر خانـه‌هـا، از سوی سازمان مدیریت بحران فدرال برنامه‌های اسکان موقـت مطـرح شـد. طرح اسکان موقت و ضرورت آن، باتوجه‌به شرایط موجـود در زمـان حادثـه قابل‌تعریف است (بولین و استنفورد، 1991). در ایتالیا تلاش بـرای طراحی و ساخت الگوهای پیشرفته‌تر صنعتی با کاربردهای بیشتر به‌صورت مدولار بـرای استفاده در اسکان گروه‌های سانحه‌دیده موجب طراحی الگوهای مناسبی شده است که نمونه‌هایی از آن توسط دولت در چنـد حادثه طبیعی به کار رفته است (سازمان ملل متحد، 2002).
طراحی اسکان موقت
سه مبحث مهم در زمینه اسکان موقت، توجه به طراحی، مصالح مورداستفاده و توجه به خواسته‌های مردم هستند که در ادامه شرح داده خواهند شد.
طراحی‌محوری
توجه به حیطه‌های فنی سرپناه، نکته اصلی این دیدگاه است. برای مثال، چگونگی طراحی و مراحل ساخت سرپناه در محوطه سانحه یا کارخانه و نوع انتقال به محل، از موارد قابل‌توجه است. در دیدگاه طراحی‌محور طیف وسیعی از خانه‌های موقت پیش و پس‌ساخته از مصالحی مانند چادر، فوم و پلی‌اورتان، بتن، چوب، پانل‌های ساندویچی، فلزی و غیره وجود دارند که در پروژه ویژه برنامه عمران سازمان ملل متحد برای جنبه‌های ساختاری اسکان موقت به گروه‌بندی‌های کالبدی اتاقک، چادری و صفحه‌ای تقسیم می‌شوند.
مصالح‌محوری
توجه اساسی این دیدگاه به اسکان موقت است. در سال‌های اخیر در کشورهای در حال توسعه و همچنین در کشورهای پیشرفته در رابطه با استفاده از مصالح بومی و بازیافتی نظرات موافق و مخالف زیادی بیان شده و به اثرات آن بر بوم‌شناسی نیز توجه زیادی شده است.
مردم‌محوری
دیدگاه دیگری نیز در ادبیات بلایا وجود دارد که در آن مردم و میزان رضایت آن‌ها در ارزیابی اسکان‌های موقت و دائم از نظر عملکرد و معماری و تغییراتی که در طول زمان در جهت تبدیل شدن آن به خانه توسط خانوار صورت می‌گیرد، بررسی می‌شود. اگرچه جنس و ماهیت این دیدگاه با دو مورد قبلی تفاوت دارد، اما نکته و معیار تغییرات انجام‌گرفته در نمونه‌های مشابه قبلی در اسکان موقت زمینه‌ساز به‌کارگیری آن در سوانح بعدی است (فلاحی، 1386).
به نقل از متکی و همکاران (1398)، جدا از پرداختن به مسائل کالبدی و معمارانه‌ای مانند اقلیم، آسایش حرارتی، فضای کافی و مناسب، تهویه، نور محرمیت و امنیت و دید و منظر، هدف از طراحی مناسب برای اسکان پس از سانحه این است که موارد دیگری نیز در زمینه طراحی شهری و در حیطه جانمایی و دسترسی و وجود زیرساخت‌ها در نظر گرفته شود. یکی از موارد بسیار تأثیرگذار بر سکونتگاه‌های موقت پس از سوانح ، هزینه و نحوه تأمین سرپناه است. علاوه بر مسائل مادی اثرگذار در به وجود آمدن طرح، مسائل مختلف و غیرمادی نیز باید موردتوجه قرار گیرد. درخصوص آسیب‌دیدگان و بازماندگان پس از سانحه، باید اطلاعاتی مانند فرهنگ، آداب و رسوم، مذهب، قومیت و رابطه این قومیت‌ها و نحوه درآمد را کسب کرد، زیرا این اطلاعات در روند شکل‌گیری و برپایی مجموعه اسکان و کمک‌رسانی تاثیرگذار هستند و می‌توانند به سلامت ذهنی و بهبود وضعیت روانی این افراد کمک شایانی کنند. باید توجه داشت آنچه طبق نظر اکثر متخصصین در زمینه طراحی و مخصوصاً طراحی سکونتگاه‌های موقت یا انتقالی مهم است، توجه به مقوله طراحی به‌عنوان یک فرایند است.
بررسی تجربه‌های ایران و جهان
در جدول شماره 1 چندین نمونه از حادثه‌های پیش‌آمده در تاریخ ایران و جهان بیان شده است. همچنین انواع اسکان موقت به‌کاررفته برای اسکان موقت مردم موردبررسی قرار گرفته است. هر کدام از اسکان‌های درنظرگرفته‌شده برای مردم آسیب‌دیده، دارای نکات مثبت و منفی متنوعی بودند که از میان آنان می‌توان به مباحثی همچون نحوه طراحی و توجه به نیازهای مردم و تجانس با اقلیم منطقه آسیب‌دیده اشاره کرد.
چارچوب نظری
با بررسی ادبیات سوانح در زمینه اسکان موقت و مرور نظرات پژوهشگران و خبرگان و همچنین با مطالعه نمونه‌های طراحی اسکان موقت پس از سوانح به تبیین اصول طراحی اسکان موقت پرداخته شد. روشن است که برای بررسی و طراحی هر موضوع، باید شاخصه‌های آن (ستون‌های پژوهش) که می‌تواند شامل داده‌های توصیفی، آماری و طراحی باشد، مشخص شوند تا بتوان بر این اساس به پژوهشی سازمان‌یافته و منظم طبق اصول دست یافت (جدول شماره 2).
شناخت محدوده پژوهش
در تصویر شماره 2، نقشه گسل‌های تهران مشخص شده است.
بنابراین انتخاب دانشگاه شهید بهشتی و انجام پژوهش در این محدوده به این دلیل است که این مکان واقع در ولنجک، منطقه یک تهران و بر روی گسل شمال، یکی از گسل‌های اصلی شهر تهران قرار گرفته است (تصویر شماره 3). همچنین این محدوده شامل بخشی از منطقه 4 است (کرمی و زارع، 1394). به‌طورکلی پهنه شمالی شهر تهران تحت تأثیر دو سامانه ساختاری اصلی راستالغز و فشاری بوده و پژوهشگران، سامانه راستالغز را جوان‌تر و کاملاً فعال می‌دانند. با این وجود سازوکار فشاری در پهنه گسلی شمال تهران را نمی‌توان غیرفعال دانست و شواهد موفولوژیکی و استراتیگرافی حاکی از فعالیت بخش‌هایی از گسل با سازوکار فشاری است. بر این اساس پیش‌اندیشی قبل از حادثه لازم است، زیرا افراد زیادی همچون دانشجویان و اساتید برتر و کارکنان در حوزه‌های مختلف مشغول به تحصیل و تدریس هستند و ایشان یکی از منابع مهم علمی ایران به شمار می‌روند. همچنین طرح، قابلیت اجرا در فضاهای مشابه را دارد. شایان ذکر است که سازمان مدیریت بحران شهر تهران تمهیداتی جهت آمادگی برای بحران‌های بزرگ انجام داده است که محور اصلی آن استفاده از پارک‌های سطح شهر ازجمله پارک چیتگر است که ازجمله این تمهیدات می‌توان به سکو‌های سیمانی، سرویس بهداشتی، ژنراتور برق، نانوایی سیار و منبع آب اشاره کرد (وبسایت رسمی مدیریت بحران شهر تهران).
تحلیل سایت
در تصویر شماره 4 امکانات موجود در سطح منطقه نشان داده شده است. این امکانات شامل 1. مرکز پلیس، 2. بیمارستان، 3. رستوران، 4. مرکز خرید و 5. مسجد هستند.
در محدوده پژوهش می‌توان به فضاهای تأثیرگذاری همچون بیمارستان، رستوران و مسجد اشاره داشت که در شرایط بحران می‌توان از آن‌ها استفاده مفید کرد (تصویر شماره 5). دانشجویان جهت تأمین نیازهای خود می‌توانند از خدمات فضاهای فوق در دانشگاه شهید بهشتی بهره ببرند و برای کلاس و سمینارها از کلاس‌های دانشکده‌های هم‌جوار استفاده کنند. باتوجه‌به اینکه پس از وقوع زلزله، احتمال وقوع پس‌لرزه زیاد است، بنابراین مردم باید در مکانی به دور از ساخت و ساز‌ها و خصوصاً ساختمان‌ها اسکان یابند؛ به همین دلیل فضاهای باز ازجمله زمین‌های ورزشی، زمین‌های باربر و غیره می‌توانند به‌عنوان محدوده مناسب جهت اسکان موقت در نظر گرفته شوند (صادقی و پی‌سوزی، 1399).
در تصویر شماره 6 تحلیل سایت موردنظر صورت گرفته است و مواردی مانند باد مطلوب، تابش نور خورشید، آلودگی‌های صوتی شدید و ضعیف، محور‌های دسترسی و شیب سایت بررسی شده‌اند. دیگر اطلاعات سایت شامل ابعاد کل فضا (140×100 متر)، مساحت کل فضا (9418 متر مربع)، ابعاد فضای سرویس‌دهنده ورزشی (65×100 متر)، نوع پوشش سایت (چمن طبیعی) و شیب زمین (9 درصد) هستند.
روش
برای انجام این پژوهش با مطالعه و بررسی متون تخصصی اسکان موقت و نمونه‌های انجام‌شده در سایر نقاط دنیا، به بررسی و استخراج شاخص‌های طراحی سکونتگاه موقت و انواع روش‌های اجرا و انتخاب مصالح پرداخته شد. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی، مقایسه زوجی این عوامل انجام شد و شاخص‌ها اولویت‌بندی شدند. در پایان نیز گزینه‌های محتمل ساخت سرپناه با این شاخص‌ها سنجیده و از ترکیب آن‌ها، الگوی موردنیاز استخراج شد و یک نمونه طرح کالبدی اسکان موقت مناسب با سایت پیشنهادی نیز با این الگو طراحی و ارائه شد. در این راستا از روش کمی ـ کیفی با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و از نوع مطالعات میدانی و پیمایشی استفاده شده است. شاخص‌های موردنیاز از مطالعه متون تخصصی و بررسی تجربه‌های مشابه استخراج شد. سپس غربال‌گری و وزن‌دهی آن‌ها با استفاده از پرسش‌نامه طراحی‌شده انجام گرفت. برای انجام اولویت‌بندی و وزن‌دهی ملاک‌های مهم نیز از نرم‌افزار اکسپرت چویس نسخه 11 استفاده شد. شاخص‌ها به 5 نفر از افراد متخصص و مجرب در حیطه اسکان موقت و مسئولان مرتبط با اسکان موقت در تهران که تجربه کار میدانی در سایر سوانح در منطقه‌های دیگر کشور را داشتند ارائه شد و برای این هدف از روش مصاحبه تخصصی استفاده شد. به‌منظور تعیین روایی و پایایی نیز از روش اعتبار صوری با مراجعه به اساتید توانمند درمورد اصلاح پرسش‌نامه مناسب هدف پژوهش، استفاده شد؛ بدین گونه که با مراجعه به خبرگان در زمینه اسکان موقت و تعدادی روش بازآزمایی از کارشناسان، اطلاعات دریافت و طبقه‌بندی شدند.
یافته‌ها
شناخت و دسته‌بندی شاخصه‌های مهم در هر موضوع، از اولین و اصلی‌ترین اقدامات است؛ بنابراین با معرفی و تشریح تأثیر مؤلفه می‌توان به شرایط مطلوب‌تری دست یافت. مؤلفه‌های مرتبط با موضوع الگوهای طراحی اسکان موقت باتوجه‌به مطالعات انجام‌شده در فرایند پژوهش شامل مقولات زیر هستند:
ویژگی جمعیت آسیب‌دیده
به دین و مذهب و همچنین قومیت بازماندگان و آسیب‌دیدگان در انجام طراحی‌های اسکان موقت باید توجه داشت.
فناوری ساخت
روش‌های ساخت باید مقاومت کافی را در برابر زلزله و اثرات آن داشته باشند و دارای مقاومت کالبدی مطلوب باشند.
مصالح
استفاده از مصالحی که دسترسی به آن راحت باشد برای طراحی کالبدی اسکان موقت باید در اولویت باشد. همچنین بررسی مواد تولید‌کنندگان مواد اولیه ساخت باید در پروسه شناخت محیط پژوهش انجام بگیرد. مصالح در دسترس و آسان در استان‌های مجاور نیز در اولویت دوم قرار دارند. همچنین ظرفیت تولید نیز در انتخاب مصالح مناسب اهمیت شایانی دارد.
انباشت و ذخیره‌سازی
امکان ذخیره‌سازی سرپناه‌های موقت و ظرفیت موجود در دوره سامان‌دهی پس از سانحه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
حمل‌ونقل
نحوه انتقال و حمل‌ونقل سرپناه به محل موردنظر اسکان موضوعی مهم و اساسی است.
دوام و کیفیت
دوام اسکان باید با میزان دوره موردنیاز برای استفاده بازماندگان و با شرایط اقلیمی و محیطی پس از سانحه متناسب باشد و دارای کیفیت مطلوب باشد.
نیازهای فضایی
آسیب‌دیدگان و بازماندگان سانحه باتوجه‌به ویژگی‌های فرهنگی و تربیتی دارای نیازهای گوناگونی هستند. تأمین نیازهای فضایی این افراد در حین طراحی باید مدنظر قرار گیرد.
حریم خصوصی
حفظ حریم خصوصی مردم سانحه‌دیده از عناوین مهم طراحی است. ایجاد حریم خصوصی براساس ویژگی‌های متنوع قومیتی و فرهنگی و مذهبی و به‌خصوص تربیتی متفاوت است.
آسایش اقلیمی
نیازهای گرمایشی و سرمایشی متناسب با منطقه و همچنین توجه به ملزومات فضایی در هر اقلیم برای این موضوع بسیار قابل‌توجه است.
مقاومت در برابر رطوبت
ورود رطوبت به هر بنایی، یا از طریق زمین یا از بارش است. حفاظت و عایق‌بندی سرپناه در مقابل هر دو منشأ رطوبت برای ایجاد محیطی مناسب دارای اهمیت است.
زیبایی‌شناسی
توجه به این ویژگی‌ها می‌تواند در قالب شکلی و توجه به رنگ سرپناه به‌منظور بهبود شرایط روانی جامعه بازمانده و بهبود شرایط محیط زیست انجام گیرد.
نیروی کار
نیروی کار محلی برای تولید در کارخانه یا محل و همچنین برای کاهش هزینه و تسریع در اجرای فرایند تأمین و احداث اسکان موقت، بسیار مهم است.
مشارکت مردمی
وجود و همراهی مردم در مرحله طراحی و اجرای عملیات و همچنین مشارکت در زمینه تأمین هزینه، تولید و حمل‌ونقل، علاوه بر افزایش رضایتمندی مردمی، باعث کاهش تنش‌ها بین جمعیت سانحه‌دیده و مسئولین می‌شود.
هزینه
میزان و منبع تأمین هزینه‌های اسکان موقت در تمام مراحل تولید، ذخیره‌سازی، انتقال، برپایی و برچیدن از عوامل مهمی هستند که در همان ابتدا و زمان طراحی باید به آن‌ها توجه کرد.
زمان
مقوله زمان در مرحله تولید، انتقال و برپایی اسکان به جهت ایجاد شرایط مناسب و تأمین رضایتمندی مردمی و تسریع در انتقال از اسکان اضطراری به اسکان موقت در مرحله طراحی و پیش‌بینی آن حائز اهمیت است.
با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی شاخص‌های استخراج‌شده اولویت‌بندی می‌شوند. همچنین برای تعیین میزان اهمیت آن‌ها نسبت به یکدیگر، شاخص‌ها وزن‌دهی می‌شوند. اولویت‌بندی شاخصه‌ها، میزان اهمیت آن‌ها را در طراحی و مدیریت مشخص می‌سازد. علاوه بر این، اهمیت شاخصه‌ها را می‌توان در پروژه‌های مشابه براساس شرایط خاص خود، شناسایی و بررسی کرد (جدول شماره 3) (متکی و همکاران، 1398).
بحث
باتوجه‌به موقعیت قرارگیری سایت اردوگاه در زمین چمن دانشگاه شهید بهشتی تهران (منطقه یک)، نیاز به طراحی تمامی خدمات موردنیاز اردوگاه نیست. بنابراین در راستای تأمین خدمات موردنیاز می‌توان از امکانات سایت در مرحله اول و در مرحله بعد از امکانات موجود در منطقه استفاده کرد. برای کاهش اثرات نامطلوب اقامت آسیب‌دیدگان و تعامل با خدمات محلی، تمامی خدمات موردنیاز اردوگاه طراحی نشده است و دانشجویان می‌توانند از امکانات جامعه میزبان نیز استفاده کنند (تصویر شماره 7). سرانه سطح زمین اردوگاه برای هر فرد 35 متر مربع در نظر گرفته شده است. سرانه مزبور، معابر، خدمات، مساحت سرپناه (سرانه سرپناه برای هر فرد 5/3 متر مربع در نظر گرفته شده است) و فضاهای تجمع را نیز شامل می‌شود. امکاناتی که برای این سایت جهت استفاده به‌مدت 3 ماه طراحی شده است، بدین شرح است: 1) نگهبانی، 2) قسمت اداری اردوگاه، 3) سرویس بهداشتی و حمام (تفکیک‌شده برای آقایان و بانوان)، 4) سکوی شست‌و‌شوی لباس و برداشت آب (تفکیک‌شده برای آقایان و بانوان)، 5) انبارهای اضطراری، 6) فضای اجتماعات (تفکیک‌شده برای آقایان و بانوان) 7) مخزن تأمین آب، 8) ژنراتور برق اضطراری، 9) فضای ورزشی، 10) واحدهای سرپناه، 11) معابر دسترسی.
در راستای حفظ محرمیت در سایت اردوگاه و باتوجه‌به جمعیت بیشتر بانوان، فضای بانوان در قسمت جنوبی اردوگاه و فضای آقایان در قسمت شمالی اردوگاه طراحی شده است. در این بین، برای مرتفع کردن مشکل محرمیت، ساختمان‌های آقایان در خلاف جهت ساختمان بانوان و با زاویه 45 درجه طراحی شده است. البته این تغییر زاویه در راستای نور مطلوب محیطی نیز بوده است و در ادامه، یک فضای تجمع نیز در نظر گرفته شده است تا موضوع محرمیت حل شود (تصویر شماره 8).
منابع آب
آب آشامیدنی اردوگاه به‌وسیله لوله‌کشی آب موجود در سایت اردوگاه تأمین می‌شود. بنابراین یک مخزن آب اضطراری برای مواقع ضروری طراحی شده است که از طریق لوله‌کشی قابل‌استفاده است. لازم به توضیح است که جهت حل مشکل افت فشار آب، مخزن آب در بالاترین نقطه از شیب زمین واقع شده است (رنگ آبی تیره؛ شماره 11 در پلان سایت).
سیستم دفع فاضلاب و آب‌های سطحی
نحوه دفع فاضلاب و آب‌های سطحی در اردوگاه به‌وسیله لوله‌کشی فاضلاب انجام می‌شود که در انتهای سایت به سپتیک فاضلاب دانشگاه شهید‌بهشتی جهت تخلیه متصل می‌شود. لازم به توضیح است که لوله‌کشی در سطح بتنی و در راستای شیب زمین انجام شده است که به‌دلیل محافظت از پوشش چمن و حرکت بهتر به سمت سپتیک دانشگاه است.
تأسیسات الکتریکی
برق اردوگاه به‌وسیله سیستم برق‌کشی سایت تأمین می‌شود و یک ژنراتور برق اضطراری برای مواقع ضروری نیز تعبیه شده است.
مدیریت زباله
برای جمع‌آوری زباله در سایت اردوگاه، باتوجه‌به قرارگیری هر 4 عدد سرپناه یک ظرف زباله متناسب با آن تعبیه شده است که هر 48 ساعت یک‌بار تخلیه و به محل دپوی زباله دانشگاه شهید بهشتی حمل می‌شود.
حفاظت
برای اردوگاه یک واحد نگهبانی و حفاظت (حراست) طراحی شده است و طبق چارت سازمانی تهیه‌شده برای مدیریت اردوگاه، حفاظت از اردوگاه بر عهده حراست دانشگاه شهید بهشتی است.
- امنیت
سایت اردوگاه را مشکل خاصی تهدید نمی‌کند؛ از این جهت که 1) سایت در داخل دانشگاه واقع شده است و 2) تمامی اطراف سایت با فنس محصور است.
نگرانی‌های زیست‌محیطی
در راستای حفاظت از محیط زیست، تمام سطح چمن با مش‌های محافظ چمن پوشیده شده است (فضای تجمع، معابر و غیره). یکی از مهم‌ترین ارکان فضاهای سبز و محوطه‌های با تزیین گیاهی، زمین‌های پوشیده از چمن است. گه‌گاهی پیش می‌آید که اجباراً در محوطه‌ای پوشیده از چمن ماشین‌ها تردد یا پارک می‌کنند یا اینکه عابران پیاده از آن می‌گذرند. برای جلوگیری از آسیب‌های وارده به چمن و تقویت آن، توری پلی‌اتیلن سنگین DF2 بهترین گزینه بوده که به پایداری چمن و عمر آن می‌افزاید. همچنین توری محافظ چمن موجب می‌شود تا زهکشی و روان‌آب به‌خوبی در زمان آبیاری و باران رعایت شده و چمن گل‌آلود نشود. شبکه‌های منظم توری DF2 موجب می‌شوند تا از نظر ظاهری چمن بسیار زیباتر و منظم‌تر جلوه کند. توری محافظ چمن DF2 ساخته‌شده از پلی‌اتیلن با چگالی بالا دارای روزنه 20×20 میلی‌متر و ضخامت 2/4 میلی‌متر، مقاوم در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید و عوامل طبیعی همچون رطوبت، سرما و گرماست.
در راستای حفاظت از محیط زیست و نیز برای جلوگیری از ورود آب‌های سطحی، حشرات و غیره به داخل فضای سرپناه، سرپناه بر روی سکویی به ارتفاع 30 سانتی‌متر در نظر گرفته شده است. البته تمام سطح زیرین سرپناه سکو‌سازی نشده و سرپناه در راستای حفاظت حداکثری از پوشش چمن تنها در 5 نقطه به زمین متصل است (تصویر شماره 9).
یکی از موارد مهم اشاره‌شده، مدیریت و تقسیم کار است که هر یک از بخش‌های دانشگاه بایستی قسمتی از کار مربوطه را بر عهده بگیرند و در آن مشارکت کنند. در جدول شماره 4، گروه‌های مختلف با شرح وظایف اعلام شده است. همچنین هر ارگان یا مجموعه در راستای انجام امور مرتبط، انتخاب شدند.
واحد اسکان موقت
هر واحد اسکان از سیستم سازه‌ای قاب فولادی سبک بهره می‌برد. در کنار آن برای پوشش بیرونی و درونی جداره‌ها از صفحاتی از جنس سمنت استفاده شده است. برای آزادی در نحوه قرارگیری واحدها در کنار یکدیگر پنل‌های سقف به‌صورت مدولار و با قابلیت جداسازی طراحی شده‌اند. هر واحد اسکان موقت، همان‌طور که قبلاً اشاره شد، 30 سانتی‌متر از کف ارتفاع دارد. فضای نشیمن مناسب با امکان اضافه کردن آشپزخانه دیواری کوچک مهیاست. فضای نشیمن نور خود را از طریق پنجره 2متری تأمین می‌کند. اتاق طراحی‌شده مناسب برای 3 تخت یک‌نفره و کمد وسایل است. نورگیری اتاق از طریق دو پنجره یک‌متری در طرفین تأمین می‌شود. درب ورود به اتاق نیز برای استفاده بهینه از فضا به‌صورت کشویی طراحی شده است (تصویر شماره 10).
مشخصات فنی سرپناه ازجمله ابعاد، وزن، روش حمل و نصب، مصالح و غیره در جدول شماره 5 ذکر شده است.
مورد مهم دیگری که در انتخاب یک اسکان موقت تأثیرگذار است، هزینه‌های خرید کانکس است که در جدول شماره 6، به بررسی و مقایسه قیمت اسکان موقت پیشنهادی با دیگر موارد موجود پرداخته شده که بسیار مناسب بوده و آن را متمایز می کند. شایان ذکر است که کانکس پیشنهادی ابعاد بزرگ‌تری داشته و دارای مصالح و امکانات بیشتری نسبت به بقیه است.
مزایا، معایب و نحوه اجرای سازه LSF
وجود مشکلاتی در تولید و انتقال و بازیافت مصالح، زمان‌بر بودن و غیره در اجرای سازه‌های معمول باعث شده است که اعضای جدار نازک سردنوردشده به‌منظور انجام ساخت‌وساز سریع اهمیت زیادی پیدا کنند. مواردی که استفاده از این سازه را مطلوب و مناسب می‌سازد عبارت‌اند از:
محدودیت در تأمین مصالح ساختمانی و توجه به استفاده بهینه از مصالح، مقاطع جدار نازک سردنوردشده نسبت به مقاطع گرم‌نوردشده دارای نسبت مقاومت به وزن بالاتری هستند و جایگزین کردن این مقاطع سردنوردشده با مقاطع فولادی سنگین باعث افزایش راندمان در ساخت‌وساز می‌شود. افزایش هزینه‌ها و قیمت مصالح ساختمانی نیز موردی شایان ذکر است.
یکی از دلایل دیگر این است که مقاطع سردنوردشده به‌آسانی تولید می‌شوند و زمان کمی برای تولید آن‌ها به کار می‌رود و با قیمت مناسب‌تری نسبت به دیگر مصالح ساختمانی در دسترس هستند. در روند تولید مصالح، در مقاطع سردنوردشده نسبت به مقاطع گرم‌نوردشده یا مقاطع بتنی پیش‌ساخته زمان کمتری صرف می‌شود، درنتیجه تولید سریع‌تر انجام می‌شود.
برای اجرای سیستم ساختمانی LSF همانند سایر سیستم‌های رایج ساختمان‌سازی، ابتدا طرح‌های معماری و سازه‌ای و سپس نقشه‌های اجرایی تهیه شده و براساس آن سیستم اجرا می‌شود. همچنین از معایب این نوع سازه می‌توان به محدودیت در تعداد طبقات، محدودیت دهانه تیر و نیروی تولید متخصص اشاره کرد. در طراحی اسکان موقت، باتوجه‌به اینکه اسکان پیش‌ساخته است، نیاز به متخصصین تولید در هنگام برپایی نیست. درمورد دهانه تیر و تعداد طبقات نیز به‌دلیل اینکه اسکان موقت یک طبقه است، مشکل دهانه تیر را می‌توان به سادگی حل کرد. درنتیجه، این معایب در نمونه اسکان ارائه‌شده، معایب محدودیت‌سازی نیستند.
نمای فایبر سمنت برد
فایبر سمنت پانل‌های پیش‌ساخته سیمانی هستند که به جهت افزایش خواص مکانیکی در ترکیب آن‌ها از سیمان، سیلیس، الیاف سلولزی و مواد افزودنی استفاده می‌شود. الیاف سلولزی در مقابل تنش‌های فشاری و کششی ناشی از تغییرات دما از بروز ترک‌خوردگی و موج در سطح پانل جلوگیری می‌کند. ویژگی‌های خوب این محصول در کاربردهای مختلف ازجمله نمای بیرونی و داخلی ساختمان، دیوارهای خارجی و پوشش سقف کاذب و کف، باعث رشد سریع مصرف آن شده است (تصویر شماره 11).
نتیجه‌گیری
مطالب به‌دست‌آمده از داده‌های اسنادی، نظرات متخصصین و برداشت‌های میدانی از محدوده نشان‌دهنده آن است که عدم توجه کافی و کمبود امکانات در زلزله‌های پیشین در سطح جهانی عواقب ناگواری را به‌همراه داشته است. بنابراین دانش مدیریت مانند اشراف بر محدودیت‌ها و نقاط قوت محدوده، وظایف ارگان‌های محدوده، کنترل برپایی مجموعه اسکان‌های موقت و کنترل و مدیریت کارکنان و استفاده‌کنندگان از مجموعه بسیار حائز اهمیت است. همچنین دانش طراحی اسکان موقت اضطراری مانند مراحل طراحی، تولید، انبار، حمل، برپایی و نگهداری در هنگام استفاده باید قبل از وقوع حادثه برنامه‌ریزی و انجام شده باشد. این موارد به‌خصوص در فضاهای آموزشی ـ دانشگاهی اهمیت موضوع را دوچندان می‌کنند، زیرا جامعه کاربران دانشجویان، اساتید و کارمندان و خدمه دانشگاه هستند و این دسته افراد اغلب ساکن شهر تهران نیستند و در خوابگاه یا خانه‌های استیجاری زندگی می‌کنند. درنتیجه، اسکان این افراد و انجام تمهیدات لازم موردنیاز است.
برای معرفی طرح جدید، بررسی نکات ادبیات پژوهش، عوامل تأثیرگذار، شاخصه‌ها، اقلیم، محدوده طراحی، مکان‌های مهم محدوده، روش طراحی، هزینه‌ها، حمل‌ونقل، تولید و برپایی و نیازهای استفاده‌کنندگان بسیار حائز اهمیت هستند و باید این عوامل بسته به شرایط اولویت‌بندی شوند. یکی از راه‌های نشان‌دهنده اهمیت موضوع یا طرح جدید نیز مقایسه با نمونه‌های قبلی است تا اشکالات قبلی شناخته شده و رفع شوند.
در ادامه، ارزیابی این طرح پیشنهادی براساس شاخص‌های طراحی و مقایسه آن با سرپناه‌های متداول صورت گرفته است. از مؤلفه‌های برداشت‌شده برای طراحی سرپناه موقت، به‌عنوان معیار ارزیابی هر طرح و باتوجه‌به مهم بودن آن (که از طریق وزن‌دهی آن مشخص شده است)، استفاده شد.
مشارکت مردمی
برخلاف نمونه‌های دیگر، کاربران می‌توانند به‌صورت دستی واحد سرپناه مذکور را برپا کرده و اجباری در استفاده از وسیله مکانیکی (جرثقیل) نیست.
هزینه
با توجه به مقایسه هزینه نمونه‌های مشابه در جدول شماره 6، آشکار است که الگوی پیشنهادی نسبت به نمونه‌های معمولی و حتی کانکس‌های نگهبانی موجود در بازار تفاوت هزینه چشم‌گیری دارد و به‌صرفه‌تر است. شایان ذکر است که مساحت کانکس پیشنهادی تقریباً 4 متر بیشتر از کانکس‌های دیگر (30 متر مربع) است.
نیروی کار
جدا از بعضی بخش‌های خاص، بقیه موارد نیازی به نیروی متخصص ندارند و با مشارکت مردمی و افراد سانحه‌دیده و افراد استفاده‌کننده می‌توان با صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های مادی از مرحله اضطراری به مرحله انتقالی رسید. همچنین وجود بازماندگان در پروسه اجرای سرپناه به‌عنوان نیروی کار می‌تواند باعث افزایش رضایتمندی جامعه و حس تعلق در سانحه‌دیدگان و افزایش سطح بازتوانی اجتماعی شود.
نیازهای کالبدی کاربران
مساحت موردنظر در طراحی برای جوابگویی به نیازهای سکونتی برای 3-4 نفر در نظر گرفته شده است.
حریم خصوصی
در طرح موجود اردوگاه به حفظ حریم خصوصی با لحاظ کردن ارتفاع استاندارد پنجره‌ها و عدم قرارگیری پنجره‌ها و ورودی واحدها روبه‌روی همدیگر توجه شده است. همچنین به محرمیت بخش اسکان دانشجویان خانم توجه شده و فضای باز و واحدهای آنان هیچ گونه ارتباط فیزیکی و بصری با بخش اسکان آقایان ندارد.
حمل‌ونقل
حمل‌ونقل مصالح سرپناه به محل موردنظر باید به حالت عمده و با نظارت مدیریت بحران استان انجام گیرد که باعث صرفه‌جویی و مدیریت هزینه و زمان اجرای سرپناه است. بقیه جابه‌جایی‌ها در محیط اردوگاه با روش‌های مختلف امکان‌پذیر است.
تکنولوژی ساخت
روش ساخت سرپناه در محل و تا حد امکان بدون نیاز به متخصص و آموزش خاص در نظر گرفته شده و امکان مشارکت دادن و استفاده از افراد استفاده‌کننده وجود دارد.
مصالح
مصالح به‌صورت صنعتی در کارخانه تولید می‌شود و از بهترین نوع آن مانند پروفیل ویستابست استفاده شده است. همچنین ویژگی‌هایی همچون مقاومت و سبکی و قیمت پایین برای آن لحاظ شده است. فایبر سمنت، متریال مناسب عایق در برابر سرما، گرما و رطوبت است. این مواد شامل رنگ‌های متنوعـی هستند و بیشترین رنگی که در کارهای امداد و نجات استفاده می‌شود، به‌دلیل شرایط وخیم روحی و بازگرداندن آرامش، رنگ سفید است.
دوام
عمر مفید این کانکس‌ها بالای 10 سال است که بسیار بیشتر از مدت‌زمان اسکان موقت (3-5 سال) است.
زیبایی‌شناسی
استفاده از رنگ سفید جهت ایجاد حس آرامش و انعطاف‌پذیری فضا برای طراحی علاقه شخصی کاربران در نظر گرفته شده است.
ویژگی‌های جمعیت سانحه‌دیده
باتوجه‌به ویژگی‌های تربیتی، فرهنگی و مذهبی و همچنین وجود قوم‌های مختلف در دانشگاه، حفظ حریم‌ها و محرمیت در فرم و فضای طراحی‌شده لحاظ شد. همچنین ملاحظات فرهنگی در نحوه چیدمان واحدها مدنظر قرار گرفته و بخش آقایان و بانوان به‌کلی از هم تفکیک شده و دانشجویان و کاربران با قومیت‌های مشابه می‌توانند در واحدهای مشترک قرار گیرند.
ذخیره‌سازی
نگهداری در انبار با بسته‌بندی آماده مخصوص انجام می‌شود.
آسایش اقلیمی
اقلیم تهران جزء محدوده گرم و خشک است و دوره‌های طولانی گرما و زمستان‌های سرد محله ولنجک و میزان متوسط بارش در این شهر، توجه به مسئله مصالح عایق رطوبتی و دفع آب باران، عایق حرارتی و رنگ مصالح در طراحی این اسکان موقت مدنظر قرار گرفت.
زمان
زمان برپایی کانکس‌های طراحی‌شده بسیار سریع بوده و پس از انتقال بسته‌بندی‌های آماده به محل، توسط چند فرد غیرمتخصص در حدود یک ساعت آماده بهره‌برداری است.
مقاومت در برابر رطوبت
نفوذ رطوبت می‌تواند به دلایلی همچون بارش باران یا رطوبت زمین یا جریان‌های سطحی آب باشد. به همین دلیل سقف طرح پیشنهادی شیب‌دار بوده و با ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش آب‌های ناشی از نزولات جوی را دفع می‌کند و جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت خاک نیز تمامی واحدها از سطح زمین ارتفاع داده شده‌اند. همچنین فاصله داده‌شده به جریان هوا و دفع حشرات و غیره منجر می‌شود.
برنامه‌ریزی و آمادگی برای طرح و مدیریت بحران در شرایط نامتناسب، از طرفی جایگاهی موقت با شرایط مناسب را برای استفاده‌کنندگان مهیا ساخته است و از طرف دیگر در صورت لزوم بر پیشبرد اهداف آموزشی، می‌توان شرایط اسکان را تا رسیدن به وضعیت مطلوب مهیا ساخت. همچنین علی‌رغم کاستی‌ها و انتقادات موجود، همچنان از کانکس جهت اسکان موقت شهری پس از زلزله استفاده می‌شود. در مقایسه طرح ارائه‌شده با طرح‌های دیگر موجود، جوانب مختلفی همانند عملی بودن اجرای پروژه، کیفیت سازه و هزینه‌ها بررسی شدند و طرح ارائه‌شده در تمامی موارد امتیازات بهتری نسبت به دیگر اسکان‌ها را داشت. در مسیر طراحی تا اجرا و راه‌اندازی، همواره کیفیت مدنظر بوده است. علاوه بر این، هزینه‌های تولید و اجرا نیز بسیار حائز اهمیت هستند. بنابراین قیمت انواع کانکس‌های مسکونی موجود با قیمت تمام‌شده کانکس پیشنهادی در ذکر شده است (جدول شماره 6). برای این منظور کانکس‌های موجود در بازار با مساحت 30 متر مربع در نظر گرفته شد، در حالی که مساحت کانکس‌های پیشنهادی 48/33 متر مربع است.
براساس مطالعات صورت‌گرفته، شاخصه‌های به‌دست‌آمده و بررسی‌های میدانی، چنین استنتاج شده است که طرح ارائه‌شده مطلوبیت لازم را داشته و قابلیت استفاده به‌عنوان یک طرح مناسب را برای اسکان پس از زلزله احتمالی خصوصاً در محدوده پژوهش و محدوده‌های مشابه دارد.
نتایج تحقیق ارائه‌شده در این مقاله بینشی را در خصوص مدیریت پروژه‌های اسکان موقت و حمل‌ونقل و برپایی آن در شرایط پس از سانحه بیان کرد که نیازمند انعطاف‌پذیری، برنامه‌ریزی هماهنگ و قابلیت استفاده مجدد است. همچنین می‌توان از سرمایه اجتماعی جامعه استفاده کرد و در مکان‌یابی، نوآورانه عمل نمود.
قابلیت انتقال نتایج تحقیقات تا حدودی به زمینه سانحه، منابع و شرایط خاص آن بستگی دارد. با این وجود، پژوهش به‌گونه‌ای طراحی شده است که شامل مطالعات موردی سایر دروس کلیدی و مضامین داده‌های اسنادی است. علاوه بر این، مطالعه میدانی امکان گسترش زمینه نتایج برای مطالعات موردی دیگر، مانند فضاهای ورزشی و باز مراکز آموزشی ـ دانشگاهی، فضاهای سبز مانند پارک‌ها، سالن‌های چندمنظوره، زمین‌های باز و موارد مشابه را با استفاده از نتایج پژوهش مهیا ساخته است. شایان ذکر است که برای هر نمونه موردی مشابه باید اطلاعات و شرایط مختص آن محدوده بررسی شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این تحقیق کلیه اصول اخلاقی در نظر گرفته شد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
روش‌شناسی، بررسی و نگارش: مبین قادری و صدف عزت‌پور؛ تحلیل، نظارت، بررسی و تدوین: مبین قادری؛ منابع، تصاویر سه‌بعدی، اطلاعات پایه: صدف عزت‌پور.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
Bolin, R., & Stanford, L. (1991). Shelter, housing and recovery: A comparison of US disasters, Disasters, 15(1), 24–34.[DOI:10.1111/j.1467-7717.1991.tb00424.x] [PMID]
Cassidy , J. (2007). Strategic planning for post-disaster temporary housing. Disasters, 31(4), 435–458. [DOI:10.1111/j.1467-7717.2007.01018.x] [PMID]
Ezatpoor, S., & Ghaderi, M. (2020). [Planning a strategy to reduce the vulnerability of the Faculty of Architecture of Kurdistan University against earthquakes (Persian)]. Disaster Prevention and Management Knowledge, 10(2), 142-151. [Link]
Fallahi, A. (2008). [Architecture of temporary settlements after disasters (Persian)]. Tehran: Shahid Beheshti University. [Link]
Karami, P., & Zare Ahmadabad, M. (2015). [North Tehran faults and seismic hazards of Tehran city (Persian). Paper presented at: First National Conference on Earth Sciences and Urban Development, Tabriz, Iran, 28 May 2015. [Link]
Mehrinfar, N. M., & Fatemi, A. (2023). [Feasibility of temporary accommodation methods after a possible earthquake in Pardis city (Persian)]. Disaster Prevention and Management Knowledge, 13 (1), 93-113. [Link]
Motaki, Z., Haj Ebrahim Zargar, A., Khorshidian, A., & Mirghasemi, S. M. (2020). [Design of temporary accommodation model after the Qom potential earthquake (Persian)]. Journal of Architecture in Hot and Dry Climate, 7(10), 71-93. [Link]
Nazmfar, H., & Eshghi, A. (2015). [Prediction of temporary accommodation sites in different earthquake scenarios (case example: District 3 of Tehran Municipality) (Persian)]. Journal of Geography and Environmental Studies, 15(4), 113-126. [Link]
UN. (2002). Guidelines for Operational Programme Formulation in Post-Disaster Situation. Habitat, 13(7-6), 47-61.
UN. (2003). Hand book for estimating the socio-economic & environment effects of disaster. Santiago: United Nations Economic Commission for Latin America and the Caribbean. [Link]
Sadeghi, A., & Pisozi, T. (2020). [Identify potential areas for temporary settlement after occurrence Earthquake (Case study: Sanandaj city) (Persian)]. Geography and Human Relationships, 2(4), 254-263. [Link]
Safarzade, R., Karimi, M., & Moghadam, S. (2017). [The application of NSGA-II multi-objective optimization algorithm in the location studies of temporary accommodation camps after the earthquake, a case study of Tehran city (Persian)]. Paper presented at: The Third International Congress of Geosciences and Urban Development and the First Conference of Art, Architecture and Urban Management, Tehran, Iran, 19 October 2017. [Link]
Zhang, G., Setunge, S., & van Elmpt, S. (2014). Using shipping containers to provide temporary housing in post-disaster recovery: Social case studies. Procedia Economics and Finance, 18, 618-625. [DOI:10.1016/S2212-5671(14)00983-6]
Tari, M. (2019). [Examining the response to the need for temporary accommodation in natural crises inside the country and providing optimal solutions (Persian)]. Paper presented at: The First National Conference on Texture Wasted, Tehran, Iran, 20 February 2019. [Link]
Zhang, G., Setunge, S., & van Elmpt, S. (2014). Using shipping containers to provide temporary housing in postdisaster recovery: Social case studies. Paper presented at: 4th International Conference on Building Resilience, Building Resilience, Salford Quays, United kingdom, 8-10 September 2014. [Link]
نوع مطالعه: كاربردي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1402/11/26 | پذیرش: 1403/2/24 | انتشار الکترونیک: 1403/6/28
دریافت: 1402/11/26 | پذیرش: 1403/2/24 | انتشار الکترونیک: 1403/6/28
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
