مقدمه
سیل از بلایای طبیعی مرتبط با آب و شایع‌ترین بلای طبیعی است که هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در کشورهای درحال‌توسعه روی می‌دهد و باعث خسارات قال‌توجهی می‌شود و جمعیت زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد (اردلان و همکاران، 1388). از طرفی سیل دارای پیامدهای متنوع اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی است که لازم است در تحلیل‌های خطر سیل مورد توجه قرار گیرد (عزیزی و همکاران، 1400). آمارهای سیل در ایران نیز بیانگر روند رو به افزایش آن طی دهه‌های اخیر بوده است که پیامدهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی را برای ساکنان نواحی روستایی و شهری در پی داشته است. بنابر گزارش سازمان مدیریت بحران کشور، در سال 1398 و در وقایع آخرین سیل کشور 25 استان شامل 200 شهر و 4304 روستا تحت تأثیر سیلاب و طغیان رودخانه‌ها قرار گرفتند. ازجمله بیش از 60 هزار واحد شهری و روستایی تخریب شدند و بیش از 75 هزار واحد مسکونی شهری و روستایی آسیب دیدند. در این حوادث، 3285 نفر مصدوم و بیمار به مراکز و واحدهای درمانی مراجعه کردند که از این شمار، 1411 نفر به مراکز درمانی انتقال یافتند، 1874 نفر در محل حادثه درمان شدند و 76 نفر جان باختند (سازمان مدیریت بحران کشور، 1398). بین 30 تا 100 درصد ساکنان بیش از 350 روستا و برخی از شهرها تخلیه شدند و 400 هزار نفر به‌صورت اضطراری اسکان داده شدند؛ به بیش از 150 هزار واحد مسکونی و نزدیک به 1500 مدرسه خسارت وارد شد؛ آب و برق چند هزار روستا، آب ده‌ها شهر و گاز ده‌ها هزار مشترک قطع شد و زیرساخت‌های مختلفی نظیر پل‌ها، جاده‌ها، شبکه‌های توزیع آب، برق و مخابرات، تأسیسات شهری و روستایی، مراکز درمانی و زیرساخت‌های کشاورزی صدمات جدی دیدند؛ به اراضی کشاورزی و باغ‌ها در حجم وسیع و در مقیاس صدها هزار هکتار خسارت وارد آمد؛ تلفات در بخش دام، طیور و آبزیان و خسارات به واحدهای صنعتی و صنفی نیز چشمگیر بود.
استان گلستان از‌جمله استان‌های حادثه‌خیز کشور و سیلاب یکی از ویژگی‌های جدایی‌ناپذیر رودخانه‌های این استان است. در سال های اخیر، سیل‌های شدیدی در این استان رخ داده است که باعث خسارات زیادی به مردم شده است. برای نمونه‌ می‌توان به سیل‌های مخرب سال‌های 1371، 1380، 1381، 1384 و 1398 اشاره کرد که خسارات شدیدی را در نواحی روستایی حوضه رودخانه گرگانرود پدید آورد (اردلان و همکاران، 1388؛ رکن‌الدین افتخاری و همکاران، 1390؛ محمدی استادکلایه و خراسانی، 1394). سیل سال 1397 و 1398 یکی از بزرگ‌ترین سیل‌های تاریخ استان گلستان بود. در روزهای پایانی اسفند سال 1397 و شروع سال 1398 و با بارش‌هایی بیش از میانگین بلندمدت به همراه شروع ذوب برف در کوه‌ها، سیل استان گلستان را تحت تأثیر قرار داد. در این حادثه سیلابی، طی 2 روز، مقدار 300 میلی‌متر بارش رخ داد که بیش از 66 درصد متوسط بارش یک ساله استان گلستان (450 میلی‌متر) بود (رجبی‌زاده و همکاران، 1398). حجم سیلاب به حدی بود که سدهای واقع بر روی گرگان‌رود توان مهار آن را نداشتند. به‌نحوی‌که سیل باعث طغیان رودخانه‌ها، آب‌گرفتگی زمین‌های کشاورزی و تخریب زیرساخت‌ها شد (عبدالعلی‌زاده و خورشیددوست، 1402). این سیل موجب خسارت‌های گسترده‌ای به زیرساخت‌های اساسی شهری و روستایی استان از‌جمله مسکن و ساختمان، زیر آب رفتن جاده‌ها و خطوط راه‌آهن، آسیب به واحدهای صنعتی، معدنی، واحدهای صنفی و زیرساخت‌های تولید در شهرک‌های صنعتی، آسیب به محصولات استراتژیک کشاورزی، کاهش 40 درصدی درآمد بخش گردشگری و خسارت به کوچ‌نشینان و عشایر استان شد. مجموع خسارت برآورده‌شده، معادل 71 درصد بودجه استان و معادل 4800 میلیارد تومان اعلام شد. در بخش روستایی نیز حدود 500 روستا در 4 شهرستان گنبدکاووس، آق‌قلا، گمیشان و سیمین‌شهر دچار آسیب‌های شدید شدند. به‌ویژه نواحی روستایی در مناطق گلیداغ، آق‌قلا و گمیشان با خسارت‌های زیادی مواجه شدند و هزاران خانوار بی‌خانمان شدند (هیئت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها، 1398). علاوه‌بر‌این‌ها، مواردی مانند ایجاد وقفه در کسب‌و‌کار، بی‌نظمی و هرج‌و‌مرج، پریشانی، ناراحتی و آسیب روانی ایجاد شد. از دست رفتن اعتماد نسبت به مسئولین نیز از جمله خسارت‌های غیرمستقیم و ناملموس سیل در استان گلستان گزارش شده است (میرزایی و سعد‌الدین، 1398).
در سطح جهانی سیاست‌های متفاوتی برای مدیریت سیل پیگیری و اجرا شده است. از‌جمله سیاست‌های اولیه برای مدیریت سیل که توسط بیشتر دولت‌ها پیگیری شده است، ساخت سازه‌های فیزیکی مقیاس بزرگ است (بوچله و همکاران، 2006; مسنر و همکاران، 2007). اما در سال‌های اخیر، مدیریت سیل به‌ویژه در کشورهای اروپایی به‌طور فزاینده‌ای رو به رویکردهای یکپارچه‌ای آورده است که مستلزم جلب مشارکت جامعه محلی در پیشگیری از وقوع سیل و کاهش پیامدهای آن است (مرز و همکاران، 2010). به همین علت مواردی مانند ادراک جامعه محلی از آسیب و خطر سیل مورد توجه قرار گرفته است. ادراک از خطر سیل به ارزیابی احتمال خطر و احتمال وقوع پیامدهای آن برای محیط‌زیست و اجتماع اشاره دارد (روفات و بوتزن، 2022). آن یک جنبه کلیدی از مدیریت ریسک سیل است و بیانگر موفقیت مدیریت ریسک در کاهش آسیب ناشی از سیل است. ادراک از خطر سیل برای توسعه رویکردهای جدید به‌ویژه جلب مشارکت جامعه محلی برای مدیریت خطرات سیل بسیار مهم است (Li et al., 2022). بنابراین لازم است در همه مناطق مشارکت مردم در اقدامات تعدیل خطر سیل برای کاهش اثرات زیان‌بار آن مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف شناسایی اقدامات تعدیل خطر سیل و تحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت افراد در فعالیت‌های تعدیل خطر سیل در بین جوامع روستایی استان گلستان انجام شده است. 

چارچوب نظری
امروزه، رویکردهای مدیریت ریسک سیل با تمرکز بر اقدامات غیرسازه‌ای، مانند برنامه‌ریزی بهبود کاربری اراضی، مقاوم‌سازی در برابر سیل، پیش‌بینی سیل، هشدار سیل و بیمه انجام می‌شود (برادفورد و همکاران، 2012). یکی از رویکردهایی که توسط کشورهای مختلف مورد حمایت قرار می‌گیرد، مدیریت یکپارچه خطر سیل است که چرخه کامل بلایای طبیعی را در مدیریت و پیشگیری از سیل در نظر می‌گیرد (آژانس محیط زیست اروپا، 2010). علاوه‌بر‌این، اهمیت مشارکت مردم محلی در تصمیم‌گیری و به‌ویژه در مدیریت ریسک سیل، توسط معاهدات بین‌المللی و منطقه‌ای نیز مورد تأکید قرار گرفته است (ون و همکاران، 2015). بنابراین ایجاد مکانیسم‌های مشارکت عمومی برای اطمینان از مشارکت شهروندان در چرخه مدیریت سیل از عناصر اصلی مدیریت یکپارچه سیل است. به‌طور‌کلی، عوامل مؤثر بر مشارکت جامعه در اقدامات کاهش خطر سیل پیچیده و چند‌وجهی هستند (گروتمن و روسویگ، 2006). این‌ها ترکیبی از عوامل فردی و شخصی، عوامل روان‌شناختی و ادراکی و عوامل محیطی و جغرافیایی هستند (سراوانی و همکاران، 1400؛ مسعود و همکاران، 2018؛ بودوک و همکاران، 2019؛ گروتمن و روسویگ، 2006؛ پوسین و همکاران، 2014؛  بوبک  و همکاران، 2012).  درک این عوامل برای تدوین سیاست‌های مناسب جهت جلب مشارکت افراد در برنامه‌های مقابله با خطر سیل مهم است. چارچوب مفهومی تحقیق با تلفیق عوامل ذکر شده در تصویر شماره 1 نشان داده شده است. 



پیشینه تحقیق
نتایج تحقیق عزیزپور و همکاران (1394) در روستاهای حوزه آبخیز رودخانه بشار شهرستان بویراحمد نشان دادند گرایش جامعه مورد‌بررسی برای مشارکت در کاهش مخاطره سیل، ارتباط تنگاتنگی با عوامل اقتصادی و اجتماعی، به‌خصوص وضعیت درآمد، سن جامعه و سطح سواد دارد. در تحقیق سراوانی و همکاران، (1400) بیان شد اقدامات پیشگیرانه برای کاهش آسیب سیل در استان گلستان مورد توجه قرار نگرفته است و بیشتر تأکید بر انجام کارهای داوطلبانه پس از وقوع سیل است و داشتن تجربه قبلی مقابله با سیل نقش مهمی در افزایش مشارکت در اقدامات مقابله با سیل داشت. رمضانی و همکاران (1400) در بررسی عوامل انسانی و محیطی مؤثر بر آسیب‌پذیری روستاها در برابر سیل در شهرستان عجب‌شیر به این نتیجه رسیدند که شیب، توپوگرافی و نزدیکی روستا به بستر رودخانه بر میزان آسیب سیل تأثیرگذار است. به‌علاوه عواملی مانند تجربه قبلی سیل، مهارت‌های کسب‌شده در تقابل با وقوع سیل و درآمد و زیرساخت‌ها، با میزان آمادگی روستاییان در برابر سیل هم‌بستگی معنادار قوی‌تری دارد. شاکری و همکاران (1400) در مطالعه‌ای وضعیت حکمرانی ریسک سیل در ایران را بررسی کردند و 5 راهبرد پیشگیری، دفاعی، کاهشی، آمادگی و بازیابی، مدیریت ریسک سیل برای تحلیل سیستم حکمرانی ریسک سیل را تحلیل کردند. نتایج نشان دادند در ایران به اقدامات و منابع جامعه محلی کمتر توجه می‌شود و برای مدیریت بحران ها متکی به مداخله دولت هستند. به همین علت در برنامه‌ها و اقدامات راهبردهای مدیریت سیل تنوع، همبستگی و همسویی بین کنشگران بیرونی و جامعه محلی کمرنگ است. در این تحقیق بر اهمیت 2 راهبرد دفاعی و آمادگی مقابله با سیل نسبت به دیگر راهبردهای پنج‎گانه طرح‌های مدیریت سیل تأکید شد. یافته‌های طولابی‌نژاد و همکاران (1401) در‌زمینه عوامل مؤثر بر آمادگی فردی در برابر وقوع سیل در نواحی روستایی مستعد طغیان سیل در شهرستان پلدختر حاکی از آن بود که به ‌ترتیب عوامل جامعه‌شناختی فردی، وضعیت اقتصادی‌اجتماعی خانواده، تأثیر جامعه و سازگاری با خطر بیشترین نقش را در آمادگی فردی برابر سیل داشته‌اند. 
در تحقیق گروتمن و روسویگ، (2006) عوامل تعیین‌کننده پیشگیری از آسیب‌های ناشی از مخاطرات سیل توسط خانوارها با کاربرد نظریه انگیزه حفاظت در آلمان بررسی شد. پاسخ‌گویان 157 نفر از ساکنان خانه‌های مستعد سیل در کلن آلمان بودند.شهری که به‌طور سنتی در معرض حوادث جزئی و بزرگ سیل بوده است. نتایج این مطالعه تأثیر متغیرهای اجتماعی و روان‌شناختی شامل درک ساکنان از تجربه سیل قبلی، کارایی و هزینه‌های رفتار محافظت از خود و ادراک ساکنان از توانایی خود برای انجام اقدامات محافظتی را نشان داد. برای برانگیختن ساکنان مناطق سیل‌خیز برای مشارکت در پیشگیری از خسارت، لازم است نه‌تنها خطر سیل و پیامدهای بالقوه آن، بلکه امکان، اثربخشی و هزینه اقدامات پیشگیرانه خصوصی نیز اطلاع‌رسانی شود. در تحقیق بوبک  و همکاران، (2012) تمرکز بر بخش آلمانی رودخانه راین بود و توسعه بلند‌مدت و اثربخشی اقدامات کاهش سیل بررسی شد (بوبک  و همکاران، 2012). این مطالعه انواع مختلفی از اقدامات کاهش سیل را که در امتداد رودخانه راین در آلمان اجرا شده است، شامل اقدامات ساختاری، مانند موانع سیل، سیلاب‌ها و سیل‌زدایی ساختمان‌ها و همچنین اقدامات غیرسازه‌ای، مانند برنامه‌ریزی کاربری زمین و سیستم‌های پیش‌بینی سیل و هشدار بررسی کرد. طبق نتایج، عواملی مانند نگهداری زیرساخت‌ها، مشارکت جامعه، منابع مالی و وجود سیاست حمایتی بر پایداری بلندمدت اقدامات کاهش سیل تأثیر می‌گذارند. پوسین و همکاران، (2014) با استفاده از نظریه اصلاح‌شده انگیزه حفاظت، عوامل مؤثر بر رفتار کاهش خسارت سیل توسط خانوارها با جمع‌آوری اطلاعات از 885 خانوار در 3 منطقه مستعد سیل در فرانسه را تحلیل کردند. یافته‌ها نشان دادند ارزیابی از تهدید سیل تأثیر کمی بر رفتار دارد، در‌حالی‌که ارزیابی‌ از اقدامات مقابله با سیل تأثیر مهم‌تری دارند. یافته‌ها نشان دادند مواردی، مانند تجربه سیل، سیاست‌ها و مشوق‌های مالی مدیریت خطر و شبکه‌های اجتماعی بر افزایش آمادگی در برابر سیل تأثیرگذار هستند. بر‌اساس این نتایج، 2 توصیه سیاستی شامل بهبود کمپین‌های ارتباطی در‌مورد اقدامات کاهش خسارت سیل و ارائه مشوق‌های مالی اضافی برای افزایش آمادگی فردی در برابر سیل ارائه شدند. در یک مطالعه در مالزی، رابطه بین ادراک از آسیب‌پذیری جوامع ساحلی، شدت خطرات سیل، ادراک از مزایای و معایب مدیریت ریسک سیل و تجربه قبلی افراد از مدیریت ریسک سیل بررسی شد (مسعود و همکاران، 2018). اطلاعات از نمونه‌ای متشکل از 320 خانوار از جوامع ساحلی مالزی گردآوری شدند. داده‌ها با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری تجزیه‌و‌تحلیل شدند. این مطالعه نشان داد ادراک از آسیب‌پذیری در برابر سیل، ادراک از شدت خطر سیل، ادراک از مزایای مدیریت ریسک سیل و تجربه قبلی مواجهه با سیل تأثیر مثبت و معناداری بر قصد مشارکت در فعالیت‌های پیشگیری از سیل دارد. در یک مطالعه دیگر توسط بودوک و همکاران، (2019) تأثیر راهبرد ارتباطات ریسک برای تغییر نگرش‌ها و رفتارها در‌رابطه‌با خطر سیل ناگهانی‌ در اسپانیا بررسی شد. نتایج نشان دادند راهبرد ارتباطات ریسک درک خطر سیل را در منطقه مورد‌مطالعه در بلندمدت افزایش داد. همچنین، سطح آگاهی مردم از روش‌های مقابله با سیل قابلیت‌های مختلف برنامه حفاظت را افزایش داد و افراد را قادر کرد تا در مواجهه با سیل ناگهانی توانمندی بیشتری داشته باشند. کیو و همکاران (2022) با داده‌های 260 پرسش‌نامه، وضعیت فعلی مشارکت عمومی در اقدامات مربوط به کاهش بلایای طبیعی در چین را بررسی کردند. نتایج نشان دادند مشارکت عمومی جامعه در‌زمینه تمرین‌های تخلیه و آموزش مهارت‌های خودیاری در سطح بالایی بود. تأثیر عوامل نگرشی بر تصمیم برای شرکت در فعالیت‌های کاهش بلایا شباهت بالایی در بین انواع جامعه داشت. مشارکت عمومی در کاهش بلایا تحت تأثیر عواملی مانند نگرش، هنجارهای ذهنی، تجربه قبلی، کنترل رفتاری ادراک‌شده، درک ریسک و شناخت حوزه مشارکت است. وانگ و همکاران (2022) عوامل تعیین‌کننده قصد ساکنان شهری برای آماده‌سازی برای خطر سیل در مناطق سیل‌خیز استان هنان چین را بررسی کردند. اطلاعات 857 پرسش‌نامه از‌طریق یک نظرسنجی آنلاین جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد‌ند هم درک تهدید و هم ارزیابی مقابله با خطر سیل در افزایش تمایل ساکنان به آمادگی مؤثر است. همچنین نگرش‌های مقابله‌ای با ریسک منفی، تمایل افراد به آمادگی را کاهش داد. اگر مردم اقدامات آمادگی را کاملاً ضروری تلقی نکنند، آن‌ها را به تعویق می اندازند یا تمرکز خود را به اقدامات عمومی حفاظت از سیل معطوف می کنند. همچنین این مطالعه نتیجه گرفت که تأثیر مثبت هنجارهای اجتماعی بر آماده‌سازی برای خطر سیل، تمرکز بر قدرت بسیج اجتماعی را تقویت می‌کند

معرفی منطقه مورد‌مطالعه
استان گلستان با مساحت 20438 کیلومتر مربع شامل 5 حوضه آبخیز گرگان‌رود، اترک، قره‌سو، خلیج گرگان و نکارود و دارای 3 اقلیم خشک و بیابانی، کوهستانی و معتدل خزری است. در‌مجموع 45 رودخانه به طول 2700 کیلومتر در این استان جریان دارد. متوسط بارندگی سالیانه استان در شرایط نرمال 405 میلی‌متر و متوسط دمای سالیانه نیز 17 درجه سانتی‌گراد است (رجبی‌زاده و همکاران، 1398). مناطق موردمطالعه مراوه‌تپه، آق‌قلا، گمیشان به ترتیب در شمال شرق، شمال و شمال غرب استان گلستان و در کرانه شرقی دریای خزر واقع شده‌اند. شهرستان آق‌قلا با جمعیتی حدود ۱33 هزار نفر، 1763/5 کیلومتر مربع  وسعت دارد که معادل 8/6 درصد از کل مساحت استان را شامل می‌شود. شهرستان گمیشان با جمعیتی معادل 68773 نفر و وسعتی حدود 1286/1 کیلومتر مربع، 6/3 درصد از مساحت استان و رتبه 6 از‌نظر وسعت در بین شهرستان‌های استان را دارد. همچنین بخش گلیداغ (منطقه مورد‌مطالعه شهرستان مراوه‌تپه) دارای 52 روستا و 27 هزار نفر جمعیت است. نواحی شهری و روستایی منطقه مورد‌مطالعه به علت قرارگیری در مسیر رودخانه گرگان‌رود به دریای خزر در معرض خطر سیل قرار دارند و به همین علت برای این مطالعه انتخاب شدند. رودخانه گرگا‌ن‌رود که آبراهه اصلی حوضه گرگانرود است و بیشترین حجم آب استان گلستان در آن جریان دارد، از کوه‌های شمال شرقی استان سرچشمه می‌گیرد و با گذر از شهرهای کلاله، گنبد و از به‌هم پیوستن مجموعه زیادی از رودخانه‌های محلی 3 سد استان شامل بوستان، گلستان و وشمگیر را پر کرده و با گذر از شهر‌های آق‌قلا و گمیشان در‌نهایت به دریای خزر وارد می‌شود (تصویر شماره 2). 



روش
این تحقیق از‌لحاظ هدف، کاربردی، از‌نظر گردآوری داده‌ها، میدانی و از‌لحاظ کنترل و سنجش متغیرها،‌ توصیفی و غیرآزمایشی است. در این تحقیق از بین انواع روش‌های تحقیق توصیفی، از پیمایش برای دستیابی به اهداف مورد‌نظر بهره گرفته شده است. جامعه آماری، شامل کلیه سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای سیل‌زده (سیل اواخر اسفند 1397 تا اوایل فروردین 1398) در شهرستان‌های مراوه‌تپه (بخش گلیداغ)، آق‌قلا و گمیشان در استان گلستان بود. اطلاعات مورد‌نیاز از 395 سرپرست خانوار در 22 روستای منطقه گردآوری شد. تخصیص نمونه‌ها به هر روستا با انتساب متناسب با‌توجه‌به جمعیت هر روستا صورت گرفت.
ابزار گردآوری داده‌ها و اندازه‌گیری متغیرها، پرسش‌نامه است که با‌توجه‌به مرور تحقیقات پیشین و مصاحبه‌های کارشناسی تدوین شد. پرسش‌نامه اولیه توسط پژوهشگر و همکاران تحقیق بر‌اساس بررسی تحقیقات پیشین تدوین شد (سراوانی و همکاران، 1400؛ مسعود و همکاران، 2018؛ بودوک و همکاران، 2019؛  گروتمن و روسویگ، 2006؛ پوسین و همکاران، 2014؛ بوبک  و همکاران، 2012). سپس پرسش‌نامه توسط کارشناسان مرتبط (شامل 4 نفر کارشناس بخش مدیریت بحران در جهاد کشاورزی استان گلستان، شهرستان‌های مراوه‌تپه، آق‌قلا و گمیشان) بررسی شد. با انجام برخی تغییرات طبق نظرات دریافت‌شده پرسش‌نامه اولیه تدوین نهایی شد. به‌این‌ترتیب پرسش‌نامه نهایی در 3 بخش اصلی شامل الف) ویژگی‌های جمعیت‌شناختی پاسخ‌گویان؛ ب) متغیرهای ویژگی‌های سیل، تجربه، دانش و نگرش در خصوص سیل؛ ج) اقدامات لازم برای کاهش آسیب ناشی از سیل تنظیم شد. روایی پرسش‌نامه با نظر 3 نفر از متخصصان موضوعی شامل کارشناسان محلی و یک نفر از اساتید با تخصص اقلیم، ارزیابی و با انجام اصلاحاتی تأیید شد. قبل از توزیع پرسش‌نامه‌ها، نمونه‌ای از 20 نفر در جامعه آماری (که از تحلیل نهایی حذف شدند)، برای پیش‌آزمون کردن پرسش‌نامه و برای ارزیابی شفافیت و جامع بودن سؤالات و همچنین امکان‌سنجی کلی پرسش‌نامه انتخاب شدند و پس از دریافت بازخوردها، اصلاحاتی در پرسش‌نامه انجام شد. ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر وابسته 0/79 محاسبه شد که چون بالاتر از مقدار 0/7 بود، پایایی این قسمت از پرسش‌نامه تأیید شد. محاسبات آماری این تحقیق، به‌وسیله نرم‌فزار SPSS نسخه 16 و Excel در 2 بخش آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. رگرسیون خطی چندگانه برای شناسایی رابطه بین متغیر وابسته میزان استفاده از اقدامات تعدیل خطر سیل و متغیرهای مستقل، شامل متغیرهای جمعیت‌شناختی، محیطی و متغیرهای نگرشی نشان داده شده در تصویر شماره 1 استفاده شد. قبل از اجرای مدل رگرسیون فرضیات مختلف آن بررسی و پس از اطمینان از برقراری شرایط آن، مدل رگرسیونی اجرا شد. ابتدا وجود رابطه خطی بین متغیرهای مستقل و وابسته ازطریق نمودار پراکنش بررسی شد. سپس وجود رابطه همبستگی بین خطاهای مدل با آزمون دوربین واتسون و همچنین رابطه هم‌خطی بین متغیرهای مستقل با 2 مقدار عامل تورم واریانس و تولرانس بررسی شد که نتایج آن در ادامه ارائه شده است (مؤمنی و فعالی قیومی، 1401). 

یافته‌ها

جنسیت 
طبق نتایج جدول شماره 1 مشاهده می‌شود که 12/5 درصد از پاسخ‌گویان زن و 86/58 درصد مرد هستند. 



تحصیلات
طبق نتایج جدول شماره 2 مشاهده می‌شود که بیشتر پاسخ‌گویان کم‌سواد یا بی‌سواد هستند، به‌طوری‌که 32/41 درصد تحصیلات ابتدایی و راهنمایی، 22/28 درصد بی‌سواد و 29/62 درصد نیز دارای تحصیلات در سطح دبیرستان و دیپلم هستند. به ترتیب 10/13 و 4/81 درصد پاسخ‌گویان بیان کردند که دارای تحصیلات دانشگاهی کارشناسی و کارشناسی ارشد هستند. 



سن
طبق نتایج جدول شماره 3 مشاهده می‌شود که بیشتر پاسخ‌گویان (34/68) در رده سنی بین 31 تا 45 سال قرار دارند. همچنین 23/29 درصد در رده سنی کمتر از 30 سال، 34/68 درصد در رده سنی 31 تا 45 سال و 13/42 درصد در رده سنی بیشتر از 60 سال قرار دارند. 



تعداد اعضای خانواده
طبق نتایج جدول شماره 4 مشاهده می‌شود که 47/59 درصد پاسخ‌گویان بیان کردند که اعضای خانواده آن‌ها بین 3 تا 4 نفر و 17/97 درصد نیز بیان کردند که اعضای خانواده آن‌ها بین 5 تا 6 نفر است. میانگین اعضای خانواده 4/31 نفر، بیشترین آن 10 و کمترین نیز صفر بود.



درآمد سالیانه 
طبق نتایج جدول شماره 5 مشاهده می‌شود که 20/76 درصد پاسخ‌گویان بیان کردند که دارای درآمد سالیانه 24 میلیون تومان و کمتر در سال هستند. همچنین 29/11 درصد نیز دارای درآمد سالیانه 24 تا 36 میلیون در سال هستند. میانگین درآمد سالانه در بین پاسخ‌گویان این تحقیق 30/41 میلیون تومان محاسبه شد.



قدمت ساخت منزل مسکونی
طبق نتایج جدول شماره 6 مشاهده می‌شود که قدمت ساخت منزل مسکونی برای 24/05 درصد پاسخ‌گویان بین 11 تا 15 سال است. همچنین 9/37 درصد پاسخ‌گویان دارای خانه‌های با عمر کمتر از 5 سال بودند. از طرفی بخش کمی از پاسخ‌گویان (7/09 درصد) دارای منزل مسکونی با عمر 26 سال و بیشتر بودند. میانگین قدمت منزل مسکونی نیز 18/33 سال محاسبه شد.



فاصله محل زندگی تا رودخانه
طبق نتایج جدول شماره 7 مشاهده می‌شود که 55/95 درصد پاسخ‌دهندگان همجوار رودخانه یعنی در فاصله 250 و کمتر، 15/44 درصد در فاصله بین 250 تا 500 متری، 11/65 درصد در فاصله 500 تا 750 متری، 7/34 درصد در فاصله 750 تا 1000 متری و 4/56 درصد نیز در فاصله بیشتر از 1000 متری رودخانه زندگی می‌کنند. همچنین 5/06 درصد نیز بیان کردند در فاصله‌ بسیار دور از رودخانه (فاقد رودخانه) زندگی می‌کنند. 



آمار توصیفی متغیرهای تأثیرگذار بر آمادگی مواجهه با سیل
جدول شماره 8 توزیع فراوانی متغیرهای تأثیرگذار بر آمادگی مواجهه با سیل در منطقه مورد‌مطالعه را نشان می‌دهد. ملاحظه می‌شود 31/65 درصد پاسخ‌گویان اعتقاد دارند از مصالح مقاوم و مناسب در ساخت منزل خود استفاده کرده‌اند و 85/32 درصد نیز بیان کردند که سد،‌ آبگیر، زهکش، آب‌بند در نزدیکی محل سکونت آن‌ها وجود دارد. دانش و آگاهی از تعداد سیل‌های گذشته و میزان تخریب آن‌ها در سطح منطقه متوسط بود، زیرا کمی بیشتر از نصف پاسخ‌گویان (52/66 درصد) در این زمینه دانش و آگاهی داشتند. در خصوص آشنایی با اصول و روش‌های مقابله با سیل، نتایج نشان دادند بخش عظیمی از پاسخ‌گویان فاقد آشنایی با این اصول هستند و فقط 16/96 درصد بیان کردند که با اصول و روش‌های مقابله با سیل آشنایی دارند. اعتقاد به امکان‌پذیری کنترل و مدیریت سیل می‌تواند در پیشبرد اقدامات مقابله‌ای و آمادگی برای مقابله با سیل مؤثر باشد. با‌این‌حال طبق نتایج این تحقیق فقط 28/86 درصد پاسخ‌گویان اعتقاد دارند سیل قابلیت کنترل و مدیریت دارد. نتایج بیانگر این است که 43/29 درصد پاسخ‌گویان هشدار در خصوص جاری شدن سیل دریافت کردند و 35/19 درصد اعتقاد داشتند که هشدارهای وقوع سیل صحیح و قابل‌اعتماد است. در خصوص ادراک از ریسک سیلاب در آینده (احتمال وقوع سیلاب در آینده)، نتایج نشان دادند 54/18 درصد پاسخ‌گویان ریسک وقوع سیلاب در آینده را محتمل ارزیابی کردند.



مشارکت در اقدامات لازم برای کاهش آسیب ناشی از سیل
جدول شماره 9 میزان مشارکت در اقدامات لازم برای تعدیل خطر سیل را نشان می‌دهد. ملاحظه می‌شود که مواردی مانند کنترل ایمنی شبکه برق، ‌آب و گاز ساختمان (48/86 درصد)، اجتناب از قرار دادن اثاثیه گران قیمت و اسناد شخصی در زیرزمین و سایر مسیرهای احتمالی ورود آب (47/09 درصد)، کسب اطلاعات هواشناسی و اخبار از سازمان‌های دولتی در خصوص هشدار جاری شدن سیل (45/32 درصد)، اجتناب از قراردادن مواد سمی و خطرناک در مسیر ورود آب (45/06 درصد) بیشتر مورد توجه قرار گرفته و پاسخ‌گویان مشارکت بیشتری در کاربرد این اقدامات داشته‌اند. در‌واقع این اقدامات به‌علت اینکه هزینه اجرایی ندارد و از همه مهم‌تر به ایمنی و حفاظت از اموال مربوط است بیشتر مورد توجه بود. برخی اقدامات آموزشی و ترویجی و مالی از‌نظر میزان اجرا کمتر مورد توجه قرار گرفتند. این‌ها عبارت‌اند از شرکت در مانورها / رویدادهای آمادگی برای رویارویی با سیل در سطح محلی (1/77 درصد)، شرکت دادن اعضای خانواده و فامیل در کلاس‌های آموزشی مرتبط با اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه قبل و در موقع وقوع سیل (2/78 درصد)، شرکت در کلاس‌های آموزشی برای کسب دانش و آگاهی از اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه قبل و در موقع وقوع سیل (5/32) و تأمین پس‌انداز کافی برای فراهم‌سازی مخارج جاری خانوار در زمان سیل (6/33 درصد) که توسط درصد کوچکی از پاسخ‌گویان مورد توجه قرار گرفته بودند. در‌واقع به‌علت اینکه امکان اجرای آن‌ها نیست یا شرایط اجرای آن‌ها فراهم نیست.



تعیین‌کننده‌های مشارکت در اقدامات تعدیل خطر سیل
برای بررسی رابطه متغیر وابسته میزان مشارکت در کاربرد اقدامات تعدیدل خطر سیل با متغیرهای مستقل نشان داده‌شده در تصویر شماره 1 از تحلیل رگرسیون خطی چند‌متغیره استفاده شد. نتایج برآورد پارامترهای رگرسیون در جدول شماره 10 نشان داده شده است. با‌توجه‌به جدول شماره 10 مشاهده می‌شود که مقدار ضریب تعیین برابر با 0/475 است که نشان می‌دهد 47/5 درصد تغییرات میزان استفاده از اقدامات تعدیل خطر سیل توسط متغیرهای مستقل نشان داده‌شده در جدول شماره 10 تبیین می‌شوند. با توجه به مقدار F (24/464) و سطح معنی‌داری آن، معنی‌دار بودن رگرسیون و رابطه خطی بین متغیرها در سطح 99 درصد اطمینان تأیید شد. مقدار آماره دوربین واتسون نیز 1/871 محاسبه شد که نشان می‌دهد بین خطاهای مدل همبستگی وجود ندارد. با‌توجه‌به 2 ستون عامل تورم واریانس و تولرانس مشاهده می‌شود که میزان هم‌خطی بین متغیرهای مستقل پایین است.



با توجه به ستون B و سطح معنی‌داری در جدول شماره 10، مشاهده می‌شود که 7 متغیر مستقل تأثیر مثبت و معنی‌داری بر میزان استفاده از اقدامات تعدیل خطر سیل دارند. از مقادیر بتا در جدول می‌توان برای بیان اهمیت و نقش متغیرهای مستقل در پیش‌گویی متغیر وابسته استفاده کرد و در‌مورد اهمیت نسبی متغیرها قضاوت کرد. بزرگ بودن مقدار بتا نشان‌دهنده‌ اهمیت نسبی و نقش آن در پیشگویی متغیر وابسته است. بنابراین می‌توان قضاوت کرد که متغیرهای سطح سواد (Sig=0/000 و β=0/357)، درآمد سالیانه (Sig=0/000 و β=0/243)، فاصله منزل مسکونی تا نزدیک‌ترین رودخانه (Sig=0/000 و β=0/242)، ادراک از صحیح و قابل‌اعتماد بودن هشدارهای وقوع سیل (Sig=0/000 و β=0/185)، آشنایی با اصول و روش‌های مقابله با سیل (Sig=0/000 و β=0/137)، اعتقاد به امکان‌پذیری کنترل و مدیریت سیل (Sig=0/002 و β=0/118) و دریافت هشدار در خصوص جاری شدن سیل (Sig=0/021 و β=0/088) به ‌ترتیب نقش بیشتری در پیش‌گویی متغیر وابسته میزان استفاده از اقدامات تعدیل خطر سیل دارند. 

بحث
تأثیر برخی این متغیرها در مطالعات پیشین نیز مورد تأکید قرار گرفته است. برای مثال در تحقیق سراوانی و همکاران، (1400) اشاره شده است که داشتن تجربه، دانش و آگاهی مقابله با سیل نقش مهمی در افزایش مشارکت در اقدامات مقابله با سیل دارد. تأثیر عوامل اقتصادی، مانند توسعه اقتصاد محلی، دسترسی به اعتبارات مالی و کمک‌های دولتی برای افزایش آمادگی در مواجهه با رخداد سیل در مطالعه طولابی‌نژاد و همکاران (1401) مورد تأکید قرار گرفت. عزیزپور و همکاران (1394) بیان کردند که مشارکت در کاهش مخاطره سیل، ارتباط تنگاتنگی با عوامل اقتصادی و اجتماعی، به‌خصوص وضعیت درآمد، سن و سطح سواد دارد. در مطالعات انجام‌شده در فرانسه، آلمان و مالزی نیز اشاره شده است که دانش و آگاهی ساکنان سیل‌زده از تجربه پیشین مقابله با سیل در تصمیم‌گیری‌های آمادگی خانوارها تأثیرگذار است (گروتمن و روسویگ، 2006، پوسین و همکاران، 2014 و مسعود و همکاران، 2018).

نتیجه‌گیری
لازمه مدیریت سیل و انجام اقداماتی جهت کاهش خطرات آن، جلب مشارکت جوامع محلی در اجرای اقدامات تعدیل خطر سیل است. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت در اقدامات تعدیل خطرات سیل در نواحی روستایی سیل‌خیز استان گلستان، با جمع‌آوری اطلاعات از 395 سرپرست خانوار که به‌صورت تصادفی با انتساب متناسب (با توجه به جمعیت خانوار هر روستا) در 22 روستای آسیب‌دیده از سیل انتخاب شدند، انجام شد. 
همچنین نتایج نشان دادند بخش قابل‌توجهی از روستاییان مورد‌مطالعه با اصول و روش‌های مقابله با سیل آشنایی ندارند و اعتقاد دارند که سیل قابل‌پیشیگیری و مدیریت نیست. هرچند کمتر از نصف پاسخ‌گویان هشدار در خصوص جاری شدن سیل دریافت کردند، اما چون بخش قابل‌توجهی از پاسخ‌گویان اعتقادی به درست و صحیح بودن این هشدارها ندارند، بنابراین موضوع شروع اقدامات پیشگیرانه را جدی نگرفتند. در‌نهایت به‌ علت تجارب قبلی درصد زیادی از پاسخ‌گویان احتمال وقوع سیلاب‌های مشابه در آینده را زیاد ارزیابی کردند. 
در این تحقیق میزان مشارکت پاسخ‌گویان در استفاده از اقدامات لازم برای تعدیل خطر سیل ارزیابی شد. به‌طور‌کلی نتایج این قسمت بیانگر این بود که برخی اقدامات، مانند کنترل ایمنی شبکه‌های انرژی، جمع‌آوری اطلاعات هواشناسی و حفاظت از اشیای باارزش منزل مسکونی به‌ علت اینکه هزینه اجرایی کمی دارند و از همه مهم‌تر به ایمنی و حفاظت از اموال مربوط است بیشتر مورد توجه قرار گرفته بودند. علاوه‌بر‌این‌ها اقدامات آموزشی و ترویجی مانند مانورها یا رویدادهای آمادگی برای رویارویی با سیل و کارگاه‌های آموزشی دانش‌افزایی در خصوص سیل به ‌علت اینکه در دسترس مردم محلی نبودند، از‌نظر میزان اجرا نیز کمتر مورد توجه قرار گرفتند. این نتایج گویای این است که آمادگی مواجهه با سیل از منظر مردم محلی مهم است، آن‌ها در پی کسب دانش و آگاهی لازم جهت مقابله با سیل از‌طریق انجام اقدامات مناسب هستند. اما به‌ علت اینکه برخی از اقدامات متناسب با توان مالی افراد نیست یا امکان دسترسی به آن نیست، مانند آموزش‌های عملی مقابله با سیل، سطح استفاده از اقدامات مؤثر مقابله با سیل در نواحی روستایی مورد‌مطالعه کافی نیست و به همین علت مردم محلی اغلب هنگام وقوع سیلاب غافلگیر شده و متحمل خسارت قابل‌توجهی می‌شوند. 
نتایج تحلیل رگرسیونی انجام‌شده نیز مؤید این بود که متغیرهای دانش و آگاهی اهمیت زیادی در مشارکت در اقدامات مقابله با خطر سیل دارند. به‌طوری‌که نتایج تحلیل رگرسیونی عوامل مؤثر بر مشارکت در اقدامات تعدیل خطر سیل نشان دادند که به ‌ترتیب متغیرهای سطح سواد، درآمد سالیانه، فاصله منزل مسکونی تا نزدیک‌ترین رودخانه، ادراک از صحیح و قابل‌اعتماد بودن هشدارهای وقوع سیل، آشنایی با اصول و روش‌های مقابله با سیل، اعتقاد به امکان‌پذیری کنترل و مدیریت سیل و دریافت هشدار در خصوص جاری شدن سیل به ‌ترتیب نقش بیشتری در پیشگویی متغیر وابسته میزان استفاده از اقدامات تعدیل خطر سیل دارند. 
با توجه به نتایج این تحقیق می‌توان بیان کرد سطح سواد بالاتر اغلب باعث تلاش بیشتر برای جست‌وجوی اطلاعات در خصوص کسب آمادگی مواجهه با سیل و همچنین توان دریافت و تحلیل بهتر اطلاعات هواشناسی می‌شود. به همین علت اهمیت زیادی دارد و با‌توجه‌به اینکه بیشتر پاسخگویان تحقیق افراد کم‌سواد و بی‌سواد بودند، لازم است تمرکز بیشتری بر این گروه افراد صورت گیرد و در برنامه‌های آگاهی‌بخش در خصوص مدیریت ریسک سیلاب این گروه از افراد مورد غفلت قرار نگیرند. 
برخی اقدامات مدیریت ریسک سیلاب و کاهش خطرات آن نیازمند خرید تجهیزات و یا بازسازی و نصب قطعاتی در منزل مسکونی است به همین علت درآمد بیشتر می‌تواند منجر به استفاده بیشتر از این اقدامات شود. در این راستا ضرورت دارد هنگام فراهم‌سازی کمک‌های دولتی و داوطلبانه گروه‌های کم‌درآمد بیشتر مورد توجه قرار گیرند. از طرفی لازم است منازل مسکونی حریم رودخانه شناسایی شوند و در یک برنامه‌ریزی منظم به‌طور پیوسته ضمن جلوگیری از ساخت‌وساز در حریم رودخانه، این منازل نیز در طرح‌های بازسازی انتقال یابند تا خطر خسارت نیز کاهش یابد. تمرکز بر افزایش دانش و آگاهی در خصوص آمادگی مواجهه با سیل، تلاش برای اعتمادسازی بیشتر به اطلاعات هواشناسی و افزایش آگاهی در خصوص نحوه کسب و بهره‌برداری از اطلاعات هواشناسی باید در برنامه‌های ترویجی و آموزشی که توسط سازمان‌های منطقه‌ای و محلی اجرا می‌شود مورد تأکید قرار گیرند. 
این مطالعه بینش‌های ارزشمندی را ارائه می‌دهد که ممکن است برای سیاست‌گذاران در ترویج مشارکت عمومی بیشتر در مدیریت بلایای آب‌و‌هوایی از‌جمله خطرات احتمالی سیل در جوامع ساحلی مفید باشد. این تحقیق چالش‌های پیش‌رو در اجرا و حفظ اقداماتی که مردم محلی می‌توانند در‌زمینه کاهش خطر سیل انجام دهند، مانند محدودیت‌های بودجه، سطح پایین دانش و آگاهی در خصوص مدیریت سیل را برجسته کرد. همچنین فرصت‌هایی را برای بهبود اثربخشی و پایداری این اقدامات، مانند ترویج مشارکت جامعه، یکپارچه‌سازی راه‌حل‌های برخاسته از دانش مردم محلی و اقدامات دولتی و برگزاری آموزش‌های دانش‌افزایی به‌منظور بهره‌گیری از پیشرفت‌های تکنولوژیکی مورد تأکید قرار داد. 

ملاحظات اخلاقی

حامی مالی
این مقاله حاصل طرح تحقیقات با شناسه 67-474-01 است که توسط دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان تأمین مالی شده است.

مشارکت نویسندگان
تأمین مالی، طراحی تحقیق، تحلیل آماری و نگارش نسخه اولیه: غلامحسین عبدالله‌زاده؛ طراحی روش تحقیق، طراحی پرسشنامه گردآوری اطلاعات و کنترل متن نهایی: محمد شریف شریف‌زاده.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان که تأمین مالی این تحقیق را به عهده داشته اند تشکر و قدردانی می شود.
 

References
Abdolalizadeh, F., & Khorshiddoust, A. M. (2023). [Synoptic-dynamic analysis of heavy rainfall leading to flooding in Golestan province in March 2019 (Persian)]. Journal of Water & Soil, 37(1), 145-164. [Link]
Ardalan, A., Naieni, K. H., Honarvar, M. R., Kabir, M. J., Zanganeh, A. M., & Keshtkar, A. A. (2009). [The early warning system for flash floods in Golestan Province: The model of village disaster taskforce (Persian)]. Payesh, 8(2), 147-154. [Link]
Azizi, E., Mostafazadeh, R., Hazbavi, Z., Esmali Ouri, A., & Mirzaei, S. (2021). [Introducing the Flood Vulnerability Index (FVI) as a flood crisis management tool (Persian)]. Disaster Prevention and Management Knowledge, 11(2),158-165. [Link]
Azizpour, F., Hamidi, M. S., & Chabok, J. (2016). [The role of local participation in flood risks management in rural areas case study: Villages in the Bashar River Basin in Boyer Ahmad City (Persian)]. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards, 2(4), 77-94. [Link]
Bodoque, J. M., Díez-Herrero, A., Amérigo, M., García, J. A., & Olcina, J. (2019). Enhancing flash flood risk perception and awareness of mitigation actions through risk communication: A pre-post survey design. Journal of Hydrology, 568, 769-779.‏ [DOI:10.1016/j.jhydrol.2018.11.007]
Bradford, R. A., O’Sullivan, J. J., Van der Craats, I. M., Krywkow, J., Rotko, P., & Aaltonen, J., et al. (2012). Risk perception - issues for flood management in Europe. Natural Hazards and Earth System Sciences, 12, 2299-2309.‏ [DOI:10.5194/nhess-12-2299-2012]
Bubeck, P., Botzen, W. J. W., Kreibich, H., & Aerts, J. C. J. H. (2012). Long-term development and effectiveness of private flood mitigation measures: An analysis for the German part of the river Rhine. Natural Hazards and Earth System Sciences, 12(11), 3507-3518.‏ [DOI:10.5194/nhess-12-3507-2012]
Büchele, B., Kreibich, H., Kron, A., Thieken, A., Ihringer, J., & Oberle, P., et al. (2006). Flood-risk mapping: Contributions towards an enhanced assessment of extreme events and associated risks. Natural Hazards and Earth System Science, 6, 485-503.‏ [DOI:10.5194/nhess-6-485-2006]
Eftekhari, R., Pour Taheri, A., Sadeghloo, L., & Sajasi, H. (2011). [Analyzing of people attitude to reduction the effect of natural disaster (flood) in rural area whit emphasis on participatory management: A case study of flooded villages in Gorganrood area of Golestan province (Persian)]. Geography, 9(28), 29-58. [Link]
European Environment Agency. (2010). Mapping the impacts of natural hazards and technological accidents in Europe: An overview of the last decade. Copenhagen: European Environment Agency. [Link]
Grothmann, T., & Reusswig, F. (2006). People at risk of flooding: Why some residents take precautionary action while others do not. Natural Hazards, 38, 101-120.‏ [DOI:10.1007/s11069-005-8604-6]
Li, J., Nassauer, J. I., Webster, N. J., Preston, S. D., & Mason, L. R. (2022). Experience of localized flooding predicts urban flood risk perception and perceived safety of nature-based solutions. Frontiers in Water, 4, 210-218.‏ [DOI:10.3389/frwa.2022.1075790]
Masud, M. M., Sackor, A. S., Alam, A. F., Al-Amin, A. Q., & Ghani, A. B. A. (2018). Community responses to flood risk management-An empirical Investigation of the Marine Protected Areas (MPAs) in Malaysia. Marine Policy, 97, 119-126.‏ [DOI:10.1016/j.marpol.2018.08.027]
Merz, B., Hall, J., Disse, M., & Schumann, A. (2010). Fluvial flood risk management in a changing world. Natural Hazards and Earth System Sciences, 10(3), 509-527.‏ [DOI:10.5194/nhess-10-509-2010]
Messner, F., Penning Rowsell, E., Green, C., Meyer, V., Tunstall, S., & van der Veen, A. (2007). Evaluating flood damages: Guidance and recommendations on principles and practices. Flood site, T09-06-01. [Link]
Ministry of Energy. (2020). [National flood report (Persian)]. Tehran: Ministry of Energy. [Link]
Mirzaei, S., & Sadoddin, A. (2019). [Comprehensive flood financial losses assessment framework (direct, indirect, tangible and intangible): Flood incident on 17 April 2016, Nodeh Khandooz, the Gorganrood River Basin, Iran (Persian)]. Disaster Prevention and Management Knowledge, 9(4), 383-392. [Link]
Mohammadi, A., & Khorasani, M. (2015). [Study of relation between resettlement and Social capital in rural area (Case study resettlement in flooded villages in Golestan provience) (Persian)]. Spatial Planning, 5(3), 85-104. [Link]
Momeni, M. (2022). [Statistical analysis by using SPSS (Persian)]. Tehran: Moalef Publication. 
Poussin, J. K., Botzen, W. W., & Aerts, J. C. (2014). Factors of influence on flood damage mitigation behaviour by households. Environmental Science & Policy, 40, 69-77.‏ [DOI:10.1016/j.envsci.2014.01.013]
Que, T., Wu, Y., Hu, S., Cai, J., Jiang, N., & Xing, H. (2022).Factors influencing public participation in community disaster mitigation activities: A comparison of model and nonmodel disaster mitigation communities. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19), 12278.‏ [DOI:10.3390/ijerph191912278] [PMID] 
Rajabizadeh, Y., Ayyoubzadeh, S. A., & Zahiri, A. (2019). [Flood Survey of Golestan Province in 2018-2019 and providing solutions for its control and management in the future (Persian)]. Iranian journal of Ecohydrology, 6(4), 921-942. [Link]
Ramazani, M. E., Khodapanah, K., & Majnouni-Toutakhaneh, A. (2021). [Investigation and analysis of human and environmental factors affecting the vulnerability of rural settlements to floods in 2017 in Ajabshir County (Persian)]. Journal of Environmental Erosion Research 11(4), 52-70. [Link]
Rufat, S., & Botzen, W. W. (2022). Drivers and dimensions of flood risk perceptions: Revealing an implicit selection bias and lessons for communication policies. Global Environmental Change, 73, 102465.‏ [DOI:10.1016/j.gloenvcha.2022.102465]
Seravani, C., Abdollahzadeh, G., Sharifzadeh, M. S., & Ghorbani, K. (2021). [Vulnerability assessment of households to flood risk in the rural areas: case study of Aqqala and Gomishan Counties (Persian)]. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazarts, 8(2), 101-118. [Link]
Shakeri Rostami, H., Bagheri, A., & Saadodin, A. (2021). [Assessment of the flood risk governance in Iran according to the approach of policy arrangements (Persian)]. Iran-Water Resources Research, 17(3), 65-103. [Link]
Special Board of National Report on Floods. (2019). [Flood report (Persian)]. Tehran: Special Board of National Report on Floods.
ToulabiNejad, M., Haji Nejad, A., & Toulabi Nejad, M. (2022). [Factors affecting individual readiness against flood occurrence in the mountain villages susceptible to the flood of Poledokhtar Township (Persian)]. Journal of Geography and Environmental Hazards, 11(1), 117-139. [Link]
Wang, T., Lu, Y., Liu, T., Zhang, Y., Yan, X., & Liu, Y. (2022). The determinants affecting the intention of urban residents to prepare for flood risk in China. Natural Hazards and Earth System Sciences, 22(6), 2185-2199.‏ [DOI:10.5194/nhess-22-2185-2022]
Wehn, U., Rusca, M., Evers, J., & Lanfranchi, V. (2015). Participation in flood risk management and the potential of citizen observatories: A governance analysis. Environmental Science & Policy, 48, 225-236.‏ [DOI:10.1016/j.envsci.2014.12.017]