زمینه و هدف. پیامدهای ناگوار انسانی و خسارات سنگین اقتصادی ناشی از بحران‌های طبیعی و دست‌ساز بشر و نیاز به تخصیص حجم زیادی از منابع و فعالیت‌های کشور در زمان بحران، تمرکز برنامه‌ریزی را از مرحله مقابله به مراحل قبلی، مانند آمادگی و پیشگیری سوق داده و همین عامل باعث شده که در سال‌های اخیر به تدوین برنامه‌های راهبردی مدیریت بحران در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی توجه ویژه‌ای شود. جدید بودن این موضوع در کنار ابعاد گسترده تخصصی مدیریت بحران، سبب شد که در این مطالعه الگوی جامع روش‌شناختی برای تدوین برنامه راهبردی مدیریت بحران در سطوح ملی و منطقه‌ای ارائه شود.

روش. در این مطالعه مروری با مقایسه روش تدوین اسناد راهبردی در سه کشور امریکا، ژاپن و ترکیه، الگوی آژانس مدیریت بحران فدرال امریکا (FEMA) به عنوان مبنا انتخاب و با تلفیق اسناد موجود، چارچوب نهایی ارائه و سپس به عنوان یک نمونه موردی، سطح پوشش چارچوب ارائه‌شده با سرفصل‌های خدمات پژوهشی برنامه مدیریت بحران بافت فرسوده شهر تهران بررسی شده ‌است.

یافته‌ها. چارچوب ارائه‌شده در چهار مرحله پیش برنامه‌ریزی، مرحله شناخت شامل تعیین موقعیت و ارزیابی ریسک و تحلیل سوات، مرحله تدوین راهبرد شامل تعیین اهداف، اقدامات، راهبردها و مستندسازی و مرحله اجرای برنامه ارائه و در هر مرحله، فعالیت‌های لازم تشریح شده‌است.

نتیجه‌گیری: بررسی اسناد راهبردی سه کشور موردمطالعه نشان داد که الگوی فما علاوه بر جامع بودن، در تعریف روش و ابزار نسبت به الگوی کشورهای ژاپن و ترکیه برتری دارد. بااین‌وجود می‌توان با افزودن بخش‌های فنی و ارائه کار برگ‌های ویژه هر مرحله بر اساس شرایط خاص کشور، الگویی کامل‌تر ارائه نمود. بررسی شکلی انطباق چارچوب ارائه‌شده با درخواست ارائه پیشنهاد تدوین برنامه مدیریت بحران بافت فرسوده شهر تهران نشان می‌دهد که الگوی پیشنهادی ضمن پوشش شرح خدمات درخواستی، دامنه گسترده‌تری را دربرمی گیرد.

نوع مقاله. مقاله مروری